Mauzoleum Potockich

Przed wejściem do Pałacu Wilanowskiego stoi Mauzoleum Stanisława Kostki i Aleksandry Potockich (znany z troski o rozwój społeczeństwa i walki z obskurantyzmem i zacofaniem)powstało w 1834-6 z fundacji syna Aleksandra wg proj. Henryka Marconiego. Jest to nagrobek z neogotyckim baldachimem. Na czterech rogach tarasu siedzą lwy, oparte o herby Potockich i Lubomirskich.
Co wiemy o tym Potockim. Teściowa zaproponowała mu objęcie Wilanowa. w r. 1797. Po załatwieniu szeregu spraw majątkowych, zdecydował się przyjąć obywatelstwo pruskie (w rękach pruskich była Warszawa i m. in. Wilanów), podczas gdy żona przyjęła obywatelstwo austriackie. Sprzedał pałac na Lesznie, urządził się w pałacu przy Krakowskim Przedmieściu i rozpoczął odbudowę zniszczonego w 1794 pałacu , czyniąc zeń zarówno monument ku czci Jana III Sobieskiego, jak i muzeum sztuki, dostępne dla publiczności .W środowisku, skupiającym wokół Potockich działaczy dawnego stronnictwa patriotycznego powstała idea założenia Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk (TPN, w 1800 r.); Stanisław Kostka był wśród jego członków-założycieli.. Z dużym powodzeniem organizował szkolnictwo, zarówno w Księstwie Warszawskim, jak i w Królestwie Polskim, konsekwentnie rozbudowywał sieć szkół wszystkich szczebli, zmierzając do objęcia nauką elementarną wszystkich dzieci obojga płci i wszystkich wyznań. Wspierał twórców z rozmaitych środowisk, sam pisał prace naukowe i utwory satyryczne, zwłaszcza felietony .Ostatnie miesiące życia spędził w Wilanowie, gdzie zmarł 14 IX 1821 i gdzie pochowano go uroczyście