Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny
z szufladki

Pomnik Czynu Powstańczego to jeden z najbardziej znanych pomników na Śląsku, a przy tym główne miejsce uroczystości poświęconych pamięci powstańców poległych w powstaniach śląskich. Znajduje się on naprzeciw Sanktuarium Św. Anny, ponad kamiennym amfiteatrem, na wapiennej skarpie. Przed I wojną światową w miejscu dzisiejszego amfiteatru istniał kamieniołom, w którym wydobywano wapienie, a obok stały wapienniki, jeden z nich przetrwał nawet do dziś. Kamieniołom był połączony konną kolejką wąskotorową (tzw. rosbanka) ze Zdzieszowicami. W okresie III Powstania Śląskiego w tej okolicy doszło do krwawej bitwy pomiędzy powstańcami a Niemcami, którzy ostatecznie wygrali zachowali Górę Św. Anny, zwaną wówczas Anaberg
.
Historia Pomnika Czynu Powstańczego
W 1945 roku, po wtargnięciu tu Armii Czerwonej, niemieckie mauzoleum zostało wysadzone w powietrze wraz ze znajdującymi się w środku sarkofagami. Polacy postanowili w tym miejscu uhonorować polskich powstańców i tak powstał pomysł Pomnika Czynu Powstańczego zaprojektowanego przez Xawerego Dunikowskiego. Uroczyste otwarcie Pomnika nastąpiło 19 czerwca 1955, a towarzyszyły temu wydarzeniu tłumy Polaków, wypełniające kamienny amfiteatr. Wiem to, bo zdjęcie z odsłonięcia pomnika widoczne jest na tablicy informacyjnej obok amfiteatru.