(1)
Sandomierz – Getto w Sandomierzu
W czerwcu 1942 r. naziści utworzyli w Sandomierzu zamknięte getto, które objęło 21 budynków na obszarze ograniczonym ulicami: Żydowską, Zamkową i Berka Joselewicza. Na wszystkie osoby w wieku od 12 do 60 lat nałożono obowiązek świadczenia pracy na rzecz okupanta. Żydzi byli zatrudnieni w warsztatach na terenie getta, a także przy pracach drogowych, remontach oraz w gospodarstwach osadników niemieckich.
Rabunki, prześladowania, pobicia i doraźne egzekucje stały się koszmarną codziennością getta. Eugeniusz Fąfara w książce "Gehenna ludności żydowskiej", w części dotyczącej martyrologii Żydów sandomierskich, przytacza fragmenty wspomnień Henryka Strzeleckiego, komendanta obwodowego Batalionów Chłopskich: "W znęcaniu się nad Żydami w Sandomierzu odznaczał się żandarm Lescher. Wpadał pijany do getta i do każdej napotkanej osoby strzelał z pistoletu. Jeżeli udało mu się kogoś trafić, to z miejsca ładował cały magazynek w nieszczęśliwą ofiarę swojego barbarzyństwa. (...) Żandarm niemiecki przezwany "Krwawym Edziem", przywlókł do Sandomierza żydowskiego chłopca (....), przytroczył go do siodła i wlókł przez trzy kilometry za sobą po ziemi i bruku, aż ciało odpadało z nieszczęśliwego. Cały ociekał krwią i w ciągu kilku godzin zmarł (....). Żandarmi z Makoszyna przyjeżdżali do getta w Sandomierzu i grabili Żydów ze złota, kosztowności, skór, tekstyliów, wódki".
Pierwszy etap likwidacji skupiska żydowskiego w Sandomierzu rozpoczął w dniu 29 października 1942 r. Nad ranem teren getta został obstawiony strażą. Żydzi otrzymali polecenie zebrania się na placu targowym. Naziści przy pomocy żydowskiej służby porządkowej przystąpili do wypędzania ludzi z domów. Odbywało się to ze szczególną brutalnością - wiele osób zostało dotkliwie pobitych, wiele zamordowanych. Przetrząsanie kamienic w poszukiwaniu ukrywających się osób trwało trzy dni. Ostatecznie zebrane osoby załadowano do wagonów i - razem z Żydami z Klimontowa i Zawichostu - wysłano do komór gazowych w Bełżcu. Ta pierwsza akcja przyniosła zagładę ponad trzem tysiącom osób.
W dniu 10 listopada 1942 r. w Sandomierzu Niemcy utworzyli getto szczątkowe ("Restgetto"). Zgromadzono w nim Żydów, którzy ukryli się podczas likwidacji pierwszego getta lub w okresie późniejszym przybyli do Sandomierza z innych miejscowości oraz osoby pochodzenia żydowskiego deportowane z Rzeszy. Według różnych szacunków, łącznie znalazło się tu wtedy od sześciu do siedmiu tysięcy osób.
W dniu 4 stycznia 1943 r. getto szczątkowe zostało otoczone przez Niemców. Na jego teren przyprowadzono żydowskich robotników zatrudnionych w obozach pracy przymusowej "Metan" i "Liceum". W dniu 10 stycznia 1943 r. naziści przystąpili do ostatecznej likwidacji getta. Przy 30-stopniowym mrozie Żydzi zostali zmuszeni do opuszczenia mieszkań. Ulice i podwórka znów pokryły się zwłokami zabijanych ludzi. Większość Żydów zaprowadzono na stację i wtłoczono do pociągu. Ostatnią stacją ich tragicznej podróży był obóz zagłady w Treblince. Wyselekcjonowaną wcześniej grupę około trzystu zdrowych, zdolnych do pracy mężczyzn wysłano do fabryki amunicji w Skarżysku-Kamiennej. [1.1].
Getto
Wydzielony obszar miasta, na którym mogli mieszkać Żydzi. Getto niekiedy otoczone było murem z zamykaną na noc bramą i tworzyło tzw. miasto żydowskie lub dzielnicę żydowską. Termin “getto” powstał prawdopodobnie w XVI w. Jego pochodzenie nie jest jasne. Najpopularniejsza hipoteza mówi, że wywodzi się od odlewni żelaza [wł. borghetto], znajdującej się na wyspie weneckiej,(...)
Getto
Wydzielony obszar miasta, na którym mogli mieszkać Żydzi. Getto niekiedy otoczone było murem z zamykaną na noc bramą i tworzyło tzw. miasto żydowskie lub dzielnicę żydowską. Termin “getto” powstał prawdopodobnie w XVI w. Jego pochodzenie nie jest jasne. Najpopularniejsza hipoteza mówi, że wywodzi się od odlewni żelaza [wł. borghetto], znajdującej się na wyspie weneckiej,(...)
Pokaż przypisy
Ukryj przypisy
[1.1] P. Matusak, Wojna i okupacja, [w:] Dzieje Sandomierza, t. 4, s. 170-171; A. Penkalla, Sandomierz, [w:] Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon, pod red. J. Tomaszewskiego, A. Żbikowskiego, Warszawa 2001, s. 408; W. Orłowski, Zagłada sandomierskich Żydów. Wspomnienia mieszkańca Sandomierza, „Zeszyty Sandomierskie”, nr 28, 2009, s. 80-82.
Administrator dołożył wszelkich możliwych starań, aby prezentowane treści były prawdziwe i aktualne oraz nie naruszały praw osób trzecich,w tym praw autorskich, jednak nie może tego zagwarantować.Dlatego błędne informacje na stronie internetowej nie mogą być podstawą roszczeń. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości prosimy o kontakt na adres: sztetl@jewishmuseum.org.pl
dodane na fotoforum:
