(3)
Występowanie
Zamieszkuje prawie całą Europę, dużą część środkowej, południowej i wschodniej Azji oraz północno-zachodnią Afrykę. Introdukowany w Australii, Nowej Zelandii i okolicznych wyspach. Europejskie leśne ptaki (poza osobnikami z miast) pochodzące z północnej i wschodniej Europy zimują na południowym zachodzie Europy w rejonie śródziemnomorskim, azjatyckie – na południe od lęgowisk. Miejskie kosy odlatują tylko sporadycznie, zwykle wybrane samice i tegoroczne, młode ptaki. Przeloty w marcu i kwietniu oraz październiku i listopadzie. Populacje miejskie są osiadłe, zimą przenoszą się niektóre do lasów. Wyróżnia się 15 podgatunków.
W Polsce rozpowszechniony, średnio liczny ptak lęgowy i przelotny, lokalnie może być liczny. Część ptaków zimuje w polskich miastach, środkowoeuropejskie, synantropijne obecnie, ptaki są częściowo wędrowne i spotkać je można w prawie wszystkich siedliskach od lasów po bezdrzewne centra miast.
Charakterystyka
Samiec jednolicie, błyszcząco czarny z wyróżniającym się żółtym dziobem z czarnym końcem, jesienią staje się brązowy, starsze osobniki mają dziób pomarańczowy (zwłaszcza wiosną). Podobnego koloru jest obrączka oczna. Pełni on funkcje sygnalizacyjne pomiędzy porozumiewaniem się pomiędzy osobnikami tego samego gatunku. Wokół oka ma nagą żółtą obrączkę, a sama tęczówka jest ciemnobrązowa. Samica oliwkowobrązowa z niewyraźnymi brązowymi plamkami na szarym spodzie i rozjaśnieniem na podgardlu, dziób brązowy, na gardzieli różowy odcień. U obu płci nogi ciemnobrązowe. Młode podobne do samicy, ale bardziej brązowe i więcej nakrapiane na spodzie ciała. Mają początkowo ciemny dziób, który żółty staje się dopiero w drugim roku życia. Niedojrzałe samce są matowoczarne. Rozróżnienie zatem płci i wieku w terenie nie przysparza większych problemów. Obie płci mają podobną wielkość. Kosy mają dość długi ogon, w odróżnieniu od nieco mniejszego szpaka. Lot kosa jest dość zwinny, ale powolny.
U odmiany miejskiej barwa piór jest bardziej zmienna. Istnieją także rzadkie białe kosy (Leucyzm), charakteryzujące się brakiem pigmentu na całym ciele. Najczęstszym odstępstwem od dzikich kosów jest częściowy albinizm samców. Ich ciemne pióra są wymieszane z białymi. Takie ptaki łatwo rzucają się obserwatorom w oczy. W naturalnym środowisku nieprawidłowość w wytwarzaniu barwnika zwróciłaby na osobnika uwagę i już w młodości wykluczyłaby go z reprodukcyjnego cyklu (białe kosy nie dożywałyby dorosłości). Warunki panujące w mieście są dużo korzystniejsze – brak zagrożeń zwiększa więc ich przeżywalność. Bardzo rzadko spotyka się jednak całkowitych albinosów. U samic odchylenia w ubarwieniu również się obserwuje, ale osobniki takie przybierają wtedy bardziej ochrową lub szarą barwę.
dodane na fotoforum:
