Kraków - kościół św. Krzyża

Pierwszy kościół drewniany na tym miejscu według tradycji ufundować miał biskup Pełka w końcu XII w. W 1244 biskup Iwo Odrowąż osadził przy nim zakon duchaków, którzy prowadzili tutaj szpital.
Obecny kościół, murowany, pochodzi z XIV w. Kamienne prezbiterium powstało na początku XIV w. , a może już ok. roku 1300 .
Kościół łączył się z nieistniejącymi już zabudowaniami klasztornymi i szpitalnymi oraz kościołem i szpitalem św. Ducha.- stąd nazwa placu przy którym stoi - Plac św. Ducha

W 1528 spłonęło wnętrze kościoła, wtedy prawdopodobnie runęło również sklepienie prezbiterium, które jednak do 1533 szybko odbudowano. Na przełomie XVII i XVIII w. nadbudowano wieżę. W latach 1683-1684 staraniem biskupa Andrzeja Trzebickiego odnowiono kościół .

Kościół jest jedną z najczystszych stylowo gotyckich budowli w Krakowie. Ma on bardzo prostą budowę - kwadratowa ceglana nawa oraz prostokątne kamienne prezbiterium (węższe i niższe od nawy, pokryte osobnym dachem). Nad fasadą zachodnią góruje kwadratowa wieża, do której przyziemia przylegają dwie kaplice.Po lewej stronie kaplica św. Andrzeja pochodząca z XVI wieku z zachowanym na ścianie wschodniej gotyckim malowidłem Ukrzyżowania oraz późnorenesansowym ołtarzem z ruchomymi skrzydłami. Po prawej stronie znajduje się kaplica Matki Boskiej Loretańskiej z 1642.Na ścianie szczytowej prezbiterium od strony Plant znajduje się rzeźba upadającego Chrystusa dzieło Jana Szczepkowskiego z początku XX wieku.


Wewnątrz niezwykłe jest sklepienie palmowe nawy, wsparte tylko na jednym, centralnym filarze symbolizującym biblijne drzewo życia. Po prawej stronie za wejściem znajduje się pochodzący z kościoła św. Ducha lawaterz z zachowaną datą 1581 obecnie służący jako kropielnica.

Pozostały wystrój nawy jest w obecnej postaci wierną XIX wieczną rekonstrukcją renesansowych malowideł pochodzących z 2 poł. XVI wieku.