Kokos właściwy

Kokos właściwy, palma kokosowa (Cocos nucifera L.) – jedyny gatunek z monotypowego rodzaju kokos (Cocos L.), należącego do rodziny arekowatych.

Nazwa palmy kokosowej w sanskrycie to kalpa vriksha, co tłumaczy się jako "drzewo, które zaspokaja wszystkie potrzeby życia". W języku malajskim nazywa się pokok seribu guna, "drzewo o tysiącu zastosowań".

Palma kokosowa pochodzi z południowo-wschodniej Azji lub z północno-zachodniej Ameryki Południowej. Kopalne szczątki z Nowej Zelandii wskazują, że rośliny o małych orzechach kokosowych rosły tam już przed 15 milionami lat. Najstarsze skamieniałości były znajdowane w Radżastanie w Indiach. Jej owoce wyrzucone przez morze i zdolne do kiełkowania znajdowano w Norwegii. Obecnie jest najczęściej występującą palmą, gdyż rośnie wzdłuż wszystkich tropikalnych brzegów morskich.
Wszystkie części palmy kokosowej są użyteczne. Z jednego drzewa można uzyskać do 75 "orzechów" rocznie, co stanowi znaczącą wartość ekonomiczną.
Miąższ – biały i mięsisty jest jadalny na świeżo lub wysuszony po ugotowaniu. Starty na wiórki używany jest w cukiernictwie. Używa się go również przy produkcji kosmetyków – wygładza i rozjaśnia skórę.
Wnętrze orzecha kokosowego wypełnia płyn, tzw. "mleko kokosowe" lub "mleko palmowe"[4], zawierające cukry, używane jako napój chłodzący i do wyrobu galaretowatego deseru Nata de Kokos. Dojrzałe owoce mają znacznie mniej płynu niż młode okazy. Mleko orzecha kokosowego jest sterylne aż do chwili kiedy orzech kokosowy zostanie otwarty (chyba, że jest popsuty). Mleko kokosowe, często prosto z kokosa, jest popularnym napojem w klimacie tropikalnym. Doskonale gasi pragnienie i jest izotoniczna – uzupełnia sole mineralne, które organizm wypaca. Podaje się ją także w przypadkach biegunki, wymiotów i problemów żołądkowych.
Mleko orzecha kokosowego, zawierające w przybliżeniu 17% tłuszczu, robi się przecierając utarty miąższ orzechów kokosowych z gorącą wodą albo gorącym mlekiem, które wyciąga olej i aromatyczne związki z włókien. Używa się go do drinków, jest też składnikiem kuchni tajskiej.
Śmietanka orzecha kokosowego zbiera się na powierzchni ochłodzonego mleka orzecha kokosowego. Można z niej uzyskać wysokiej jakości olej kokosowy.
Pozostałe po ekstrakcji oleju włókniste wytłoki zawierają około 20% białka i stanowią doskonałą paszę dla zwierząt hodowlanych.
Z soku z naciętych kwiatostanów orzecha kokosowego robi się wino palmowe, zwane na Filipinach tuba
Młode listki są jadane na surowo, gotowane lub marynowane jako jarzyna (tzw. kapusta palmowa).
Pąk szczytowy kłodziny zwany sercem palmy – białawy pęd o długości 30-40 cm, jest rzadkim delikatnym przysmakiem. (bez niego roślina ginie). Serca palmy są zjadane w sałatce, zwanej czasami "sałatką milionera".
Z włókna kokosowego wytwarza się liny, pędzle, szczotki, maty zastępujące dywany, uszczelnia się nim łodzie. Jest też używane szeroko w ogrodnictwie do robienia kompostu jako substytut torfu.
Kopra jest wysuszonym miąższem, stosowanym jako składnik ciast. Można z niego wytłoczyć gorszej jakości olej kokosowy
Kłodzinę palmy kokosowej wykorzystuje się w budownictwie i rzeźbiarstwie.
Liście służą do wyrobu koszy i przykrywania dachów, budowy płotów czy ścian budynków .
Skorupy mogą być używane jako paliwo i są dobrym źródłem węgla drzewnego.
Mieszkańcy Hawajów wydrążali pnie aby robić bębny, pojemniki, lub nawet małe kajaki.
Drewna używa się do budowy mebli i, z uwagi na wytrzymałość, kładek.
Woda orzecha kokosowego jest zbliżona do osocza krwi i jest używana w awaryjnych przypadkach jako dożylne uwodnienie płynne, kiedy brak innego płynu. Jest bogata w potas, wapń i chlorki.
Z korzeni przyrządza się farbę, płyn do płukania ust i lek przeciw dezynterii. Zgniecionych w miotełkę używa się do mycia zębów.
Połówki skorupy orzecha kokosowego są używane w teatrach i przy udźwiękowieniach filmów. Uderzanie ich o siebie imituje tętent końskich kopyt.
Wysuszone połówki skorupy orzecha kokosowego są używane do polerowania podłóg.
Wydrążone skorupy orzecha kokosowego są używane w domowej hodowli zwierząt jako domki dla gryzoni i małych ptaków, albo elementy ozdobne w akwariach z rybkami.