SYRENY STARÓWKI...

RYNEK STAREGO MIASTA...Rynek 1 (kamienica Walbachowska, Gizów)




Rynek 1 hip. 35, kamienica Walbachowska (Gizińska). Zbudowana przed 1498 przez Wantropków, którzy od 1465 wymieniani jako właściciele domu, początkowo zapewne drewnianego. Pierwotna kamienica prawdopodobnie od razu dwutraktowa (najstarsze wątki muru w przednim i tylnym trakcie). Andrzej Wantropczyc Gasztołd odstąpił ją 1507 Jankowi Litwanowi, zw. też Genkiem lub Yenkiem; po 1519 własnością Franciszka Łyszcza, kuśnierza, a od 1522 Macieja Pasa, krawca. 1546-53 należała do Jakuba Krzywopatrz, a 1553-99 do kupca i prefekta żup ruskich Melchiora Walbacha, który odziedziczył również przyległą posesję na tyłach działki rynkowej, wychodzącą frontem na ul. Jezuicką (zob. Dawne kolegium, ul. Jezuicka nr 1/3). Rozbudowywana i przekształcana w drugiej połowie XVI przez Walbacha zapewne w kilku etapach (1558 libertowana, prawdopodobnie po zakończeniu pierwszego etapu prac): wzniesiona nowa ściana frontowa, wyk. sklepienia piwnic oraz przebudowane przyziemie, gdzie wydzielony sklep-izba frontowa, szersza od sieni. 1599 zajęta przez norymberskich wierzycieli Walbacha.

1607 spalona (w piwnicy ślady pożaru). 1609 dom przy Jezuickiej sprzedany jezuitom, a kamienica rynkowa Gizom, którzy ją odbudowali, zmieniając prawdopodobnie układ na trzytraktowy, jaki stwierdzony 1669. Murowana oficyna zbudowana przez Walbacha lub Gizów. 1677 potwierdzenie libertacji. W. XVIII należała do rodziny Andrychowiczów, którzy 1702-07 dokonali gruntownej przebudowy, upamiętnionej marmurową tablicą na fasadzie (nie zachowaną). Zapewne nadbudowana wtedy do pięciu kondygnacji zyskała (jedyną obecnie w tej pierzei) latarnię. W końcu XVIII w. przy ponownej przebudowie przez ówczesnego właściciela Pawła Antoszewskiego, metrykanta, zmieniono wystrój wnętrz (m.in. powstały wówczas plafony mal. przez Marcelego Bacciarellego [?], nie istniejące już w. XIX). Następnymi dziedzicznymi właścicielami Voglowie, a potem m.i. Gołembiowscy (1852-1913), ostatni Nowcowie. Kamienica remontowana w latach dwudziestych w. XX, polichromię fasady wyk. 1928 Leonard Pękalski.
Po zniszczeniu 1944 zachowane piwnice i mury parteru wraz z detalami (częściowo portale). Odbudowana 1951-53 wg proj. Mieczysława Kuzmy i Józefa Chodaczka, w nawiązaniu do stanu sprzed 1944; Wymurowane na nowo sklepienia piwnic i ściany nadziemne. - Pięciokondygnacjowa, trzytraktowa. Piwnice trzytraktowe (do czasu odbudowy gotyckie, sklepione). Układ wnętrz parteru częściowo zmieniony (m.i. zlikwidowana klatka schodowa i przechód na podwórze), po prawej wąska sień odcięta od podwórza, w niej zachowany portal do sklepu przedniego (jeden z dwóch istniejących do 1951). Fasada trzyosiowa. W przyziemiu piaskowcowy portal, odtworzony wg zachowanego do 1951, pochodzącego zapewne z 1702-7, boniowany, zamknięty półkoliście, zwieńczony zloconą kulą, ponad którą w małej niszy muszla; z lewej okno zamknięte półkoliście (małe okienko z prawej strony nowo projektowane). W najwyższej kondygnacji dekoracja sgraffitowa 1953, o elementach marynistycznych, wyk. Bohdan Urbanowicz oraz Helena i Lech Grześkiewiczowie. Nad dachem trzyokienna latarnia. Ozdobny wietrznik (róża wiatrów) z syreną i datą 1953, proj. Jerzy Brabander i Zygmunt Kropisz.https://www.zapiecek.com/rynek/rynek1.html

dodane na fotoforum:

• Syrenki
• Starówka
• Tryptyki