(0)
[panorama montowana z dwóch ujęć]
Historia
Rezydencję w Baranowie Sandomierskim wzniesiono w drugiej połowie XVI w. z inicjatywy starosty radziejowskiego Rafała V Leszczyńskiego herbu Wieniawa. Początkowo był tu dwór renesansowy a w zamek rozbudował go jego syn - wojewoda brzeski Andrzej Leszczyński. Wcześniej, bo jeszcze w XIV w. znajdowała się tu gotycki dwór obronny lub wieża obronno-mieszkalna Baranowskich herbu Grzymała o której pisał Jan Długosz. Jej szczątki odkryli archeolodzy pod dziedzińcem zamkowym. Po Baranowskich jej właścicielami byli Kurozwęccy, Tarnowscy i Górkowie.
Starsze dzieje Baranowa opisuje dziejopis osady Antoni Schneider, który przypisuje budowę pierwotnego obiektu obronnego Bogusławowi Jaksycowi herbu Gryf jeszcze w XII w. Potem miał on należeć do rodu Gozdawów, którzy podejmowali tu Kazimierza Wielkiego. Po śmierci Pawła Gozdawy podczas wyprawy na Ruś Czerwoną, ten sam król przekazał jego majątek Pietraszowi z Małachowa herbu Grzymała, który uratował mu życie. Od Pietrasza wywodzą się Baranowscy.
• 1569 r. - od Stanisława Górki, Baranów z nie w pełni poznanym obiektem obronnym kupił Rafał V Leszczyński
• 1583 r. - Rafał Leszczyński ukończył w jego miejsce budowę renesansowego dworu obronnego. Był to piętrowy obiekt z dwoma wieżami. Stał w zachodnim skrzydle obecnego zamku. Skrzydło to posiada grubsze mury i nieco inne połączenie wież z murami
• Lata 1591-1603 - młodszy syn Rafała - Andrzej I Leszczyński, wojewoda brzesko-kujawski, przebudował go w okazały zamek, wtedy właśnie nadano mu dzisiejszy wygląd. Nie wiadomo komu przypisać projekt rezydencji, do niedawna najczęściej wymieniano nazwisko włoskiego architekta Santi Gucciego, ale po szczegółowych badaniach ostatecznie wykluczono tę możliwość. Być może jednak autorem jest ktoś z warsztatu Gucciego. Zamek stał się w tym okresie ważnym ośrodkiem reformacji bowiem Leszczyńscy byli innowiercami
• 1606 r. - po śmierci Andrzeja zamek przejął jego syn Rafał VII, wojewoda bełzki
• ok. 1620 r. - w obliczu zbliżających się wojen, dookoła zamku powstały nowoczesne fortyfikacje bastionowe. Były to jedne z większych tego typu umocnień w Polsce
• ok. 1625 r. - Rafał VII Leszczyński sprowadził do Baranowa słynnego sztukatora Giovanni Battista Falconi. Polecił mu go zapewne Stanisław Lubomirski, pod którym służył Rafał w bitwie chocimskiej. Wspaniałe sztukaterie Falconiego zachowały się tylko w baszcie wschodniej na piętrze
• 1656 r. - podczas "potopu" król szwedzki Karol Gustaw ze swoim wojskiem spotkał się pod Baranowem z oddziałami litewskimi dowodzonymi przez Pawła Sapiehę. Do większych starć nie doszło, a zamek nie został najechany. Nękani równocześnie przez Czarnieckiego Szwedzi szybko cofnęli się w kierunku Zawichostu
• 1677 - od Rafał X Leszczyńskiego zamek kupił książę Dymitr Jerzy Wiśniowiecki, wojewoda bełzki za 70 tys kop złp. W cenę wliczone były jeszcze miasta Czartorysk i Kołek
• 1682 r . - w wyniku mariażu wdowy po Wiśniowieckim i Józefa Karola Lubomirskiego zamek przeszedł w ręce Lubomirskich. Marszałek Wielki Koronny poczynił pewne zmiany w wyglądzie zamku w stylu barokowym, przy pomocy swojego nadwornego architekta Tylmana z Gameren. Dobudowana została galeria obrazów między dwiema basztami przy skrzydle zachodnim, unowocześniono elewacje zamkowe, a wnętrza ozdobiono dekoracjami stiukowymi, kominkami i portalami
• 1720 r. - po Lubomirskich Baranów był kolejno w rękach: księcia Pawła Karola Sanguszki, Jacka Małachowskiego, Józefa Potockiego. Nie wprowadzili oni żadnych zmian w wyglądzie zamku
• 1795 - zamek przejął Jan Krasicki i dokonał jego odnowy. Zgromadzono tu wtedy pamiatki po biskupie Ignacym Krasickim, powiększono znacznie bibliotekę
• 24.09.1849 - na zamku wybuchł wielki pożar. Spłonęły wnętrza wraz z biblioteką z cennymi dziełami. Krasickich nie stać było na pełną odbudowę zamku, został on w następnych latach zdewastowany
• 1867 r. - wystawiony na licytację zamek kupił Feliks Dolański z Grębowa. Ostatnim właścicielem - do wybuchu II wojny światowej był jego potomek Roman Dolański, który mieszkał tu do 1940 r.
• 1898 r. - na zamku wybuchł kolejny pożar. Dolańscy dokonali jednak odbudowy zamku, powierzając ją architektowi Tadeuszowi Stryjeńskiemu. W narożnej komnacie parteru obok baszty południowo – zachodniej, urządzono kaplicę ozdobioną witrażami Józefa Mehoffera i obrazem Jacka Malczewskiego "Matka Boska Niepokalana", umieszczonym w ołtarzu
• 1944 r. - podczas wojny w okolicy toczyły się walki między Sowietami i Niemcami. Wojska Sowieckie przez 2 lata doszczętnie zniszczyły wnętrza, m.in. paląc ogniska ze zniszczonych zabytkowych mebli
• 1958 r. - zamek wzięło w opiekę Ministerstwo Przemysłu Chemicznego. W pobliżu Baranowa odkryto bowiem złoża siarki i rozpoczęto budowę Zagłębia Siarkowego. Zaczęła się też odbudowa zamku
• 1965 r. - zakończyła się odbudowa i konserwacja zamku, otworzono muzeum
• 1968 r. - nastąpiło formalne przekazanie zamku Kopalniom i Zakładom Przetwórczym Siarki “Siarkopol” w Tarnobrzegu. Komunistyczne władze postanowiły wykorzystać go dla "potrzeb kulturalnych" Zagłębia Siarkowego
• 1997 r. - właścicielem zamku została Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie
