GÓRA KALWARIA

Kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP


Historia
Wieś rycerska Góra istniała już w XIII w., ale większe znaczenie zaczęła odgrywać od r. 1666, z chwilą gdy stała się własnością biskupa poznańskiego Stefana Wierzbowskiego. Zniszczenie wsi w czasie potopu szwedzkiego umożliwiło zrealizowanie planowanego założenia urbanistycznego – systemu dróg kalwaryjskich, przystosowanych do odprawiania nabożeństw pasyjnych. W roku 1670 wydany zostaje przywilej miejski (prawo magdeburskie) oraz nadana nazwa Nowa Jerozolima. Zostają osadzone zakony dominikanów, dominikanek, franciszkanów obserwantów, bernardynów, pijarów i marianów (1677), a samo miasto w całości przeznaczone jest dla katolików (zabroniono osiedlać się w nim Żydom). Po śmierci Wierzbowskiego następuje stopniowy upadek. W 1883–1919 pozbawiona praw miejskich. Do II wojny światowej w Górze Kalwarii istniała Główna Szkoła Straży Granicznej oraz stacjonował 1 Pułk Artylerii Najcięższej.
Zabytki
układ urbanistyczny zrealizowany po 1670 r., oparty w planie o formę krzyża łacińskiego, wytyczony na podstawie średniowiecznych planów Jerozolimy, z możliwym udziałem Tylmana z Gameren i charakteryzujący się wykorzystaniem naturalnego ukształtowania terenu. Został częściowo zatarty na skutek rozbudowy miasta na początku XIX w.
kościół pobernardyński Niepokalanego Poczęcia NMP, obecnie parafialny. Pierwotny drewniany kościół parafialny w tym miejscu stał już w XIII w., kolejny został wybudowany z fundacji biskupa Wierzbowskiego w 60. XVII w. i przekazany bernardynom. Obecny, trzeci z kolei został zbudowany w latach 1765–1770 z fundacji marszałka Franciszka Bielińskiego według projektu Jakuba Fontany (jest to jedyne udokumentowane dzieło kościelne tego architekta)
dawne kaplice kalwaryjskie: tzw. "Ratusz Piłata", obecnie kościół filialny p. w. Podwyższenia Krzyża Św., barokowy 2 poł. XVII w., kaplica Zwiastowania
dawny kościół marianów, tzw. Wieczernik, z 1674 r.
dawne kolegium pijarów z 1675, przebudowane w XIX w.