Sobótka – Góra Ślęża


Najwyższe wzniesienie Równiny Śląskiej nazywane jest „Śląskim Olimpem”. Swoim pięknem i tajemniczością przyciąga rzesze turystów. Masyw ten wznosi się 718 m. n.p.m. i niewątpliwie był otoczony w czasach pogańskich czcią, o czym świadczą liczne artefakty odkryte i badane przez archeologów.

Wypiętrzenie to zbudowane jest ze skał magmowych i metamorficznych. Najbardziej charakterystyczną skałą jest gabro i granit. Samotna góra, otoczona równinami, mylnie niekiedy uważana jest za wygasły wulkan.

Liczne rumowiska skalne, gołoborza i jaskinie na zboczach Ślęży powstały podczas cofania się lodowca. Takie odosobnione wypiętrzenie jest przyczyną specyficznego klimatu góry. Częściej niż w okolicy występują tu opady i zamglenia, a wyładowania atmosferyczne są wyjątkowo intensywne. Cecha ta jest prawdopodobnie źródłem etymologicznym nazwy Ślęży. Starosłowiańskie słowo „ślęg” oznaczało miejsce podmokłe, błotniste, spowite mgłą.

Ślęża była miejscem kultu religijnego już w epoce brązu (700 r. p.n.e.). Po tamtych czasach pozostały kultowe rzeźby z granitu i tajemnicze wały usypane z kamieni wokół szczytów Ślęży, Raduni i Wieżycy – dwóch mniejszych szczytów Masywu.

Najbardziej znanymi rzeźbami i współczesnymi symbolami Dolnego Śląska są „niedźwiedzie”, nazywane „misiami ślężańskimi”. Jeden z nich stoi na szczycie Ślęży, drugi, z utrąconymi przednimi łapami na czerwonym szlaku (między Sobótką a szczytem), wraz z tajemniczą rzeźbą postaci z rybą. Te, jak i inne okoliczne posągi, mają wyryty znak ukośnego krzyża, którego funkcja w dalszym ciągu intryguje badaczy – niektórzy twierdzą, iż jest to symbol kultu solarnego, chociaż może to być po prostu średniowieczny znak graniczny.

Ułożone w formie kręgu wały kamienne pochodzą z początku epoki żelaza. Strzegły świętych miejsc, gdzie odprawiano obrzędy. Archeologiczne badania dostarczają wiele dowodów na prężnie działający ośrodek kultowy w tym miejscu. Szerzące się w X w. chrześcijaństwo nie wykorzeniło pogańskich zwyczajów. Podobno jeszcze w XI w. odbywały się na górze starosłowiańskie święta, takie jak Noc Kupały z paleniem ogniska zwanego Sobótką (dziś urządzane przez turystów jako atrakcja w noc przesilenia letniego).

Wykorzenianie pogańskich wierzeń rozpoczęli kanonicy regularni św. Augustyna sprowadzeni na Ślężę ok. 1140 r. przez Piotra Włosta, który ufundował im klasztor na szczycie góry. Śląski palatyn wybudował tam również zamek w podzięce za cud, o czym mówi jedna ze ślężańskich legeniedz. Wzmianki o grodzie kasztelańskim na Ślęży pochodzą już z 1247 r. Na tym miejscu w XIV w. książę Bolko II wzniósł murowaną warownię. Jednakże jako późniejsza siedziba rycerzy rabusiów i husytów została zniszczona i popadła w ruinę. Na pozostałościach po zamku, augustianie wznieśli w XVII w. kaplicę. Obecnie kościół p.w. Nawiedzenia NMP i stojący obok „ślężański miś” są znakiem siły wierzeń, kultury i historii.

Na szczycie Ślęży, przez cały rok otwarte jest schronisko im. Romana Zmorskiego. Warto także wejść na 12-metrową wieżę widokową. Roztacza się z niej wspaniała panorama, a przy dobrej widoczności można dostrzec na horyzoncie pasmo Sudetów.

Na Ślężę prowadzą trzy szlaki:

żółty: najpopularniejsza droga na szczyt z Sobótki przez Wieżycę (415 m.n.p.m, z kamienną wieżą widokową postawioną w 1907 r. na cześć Bismarca), lub z Przełęczy Tąpadła;
czerwony: szlak zwany „Drogą Ślężan”, z Sobótki i z Łagiewnik przez Sulistrowice;
niebieski: stroma ścieżka przez skalne grupy „Olbrzymków”. Można nim wejść od Przełęczy Tąpadła, lub rozpoczynając trasę z Sobótki Zachodniej.
Dookoła masywu prowadzi szlak czarny – spokojna, cicha droga prowadząca cały czas przez las. Godne uwagi są trasy archeologiczne oznaczone czerwonym lub czarnym niedźwiedziem, a także wspaniała ścieżka dydaktyczna przyrodniczo-leśna, gdzie na dystansie 7 kilometrów utworzonych jest 12 przystanków edukacyjnych i rekreacyjnych.

Oprócz pieszych szlaków wyznaczone są dwie trasy rowerowe: niebieska (górska) i pomarańczowa (spacerowa).

Masyw Ślęży od 1988 r. jest Parkiem Krajobrazowym. Swoją powierzchnią obejmuje 15640 ha. Na jego obszarze wyróżnione są 3 rezerwaty przyrody: Łąka Sulistrowicka, Góra Radunia i Góra Ślęża. Najcenniejszym elementem Parku jest naturalny i urozmaicony krajobraz, na który składa się ukształtowanie terenu, budowa geologiczna, unikalna flora i bogaty świat zwierząt.