Wybudowany w Toruniu zamek był bazą wypadową do podboju Prusów i tworzenia na ich terenie potężnego państwa zakonnego.
Komturski zamek, którego budowę rozpoczęto po połowie XIII wieku, składał się z zamku głównego, międzymurza i przedzamczy (północnego, górnego i dolnego).
Zamek został zdobyty w lutym 1454 r. przez mieszczan Starego Miasta Torunia, co było fizycznym rozpoczęciem polsko-krzyżackiej wojny trzynastoletniej. Wkrótce został rozebrany decyzją toruńskiej Rady miejskiej, aby uniezależnić się od przyszłej władzy zwierzchniej (jakiejkolwiek - polskiej czy krzyżackiej) i uniemożliwić jej utrzymywania w mieście załogi wojskowej.

Odkopane spod gruzu, uporządkowane i zabezpieczone (w 1966 roku z okazji 500. rocznicy zawarcia drugiego pokoju toruńskiego i 1000-lecia państwa polskiego), w formie trwałej ruiny, fragmenty zamku pełnią dziś rolę pomnika upamiętniającego zwycięską wojnę z Zakonem i powrót Torunia do Polski (mówi o tym specjalna tablica pamiątkowa przy wejściu na teren zamku (przedzamcze północne) od ul. Przedzamcze).

W trakcie prac archeologicznych odsłonięto przyziemie zamku głównego wraz z fragmentami arkadowego krużganku od strony dziedzińca oraz sklepione piwnice. Znaleziono też liczne detale dekoracyjne, jak np. profilowane cegły i kilka rodzajów ceramicznych płytek posadzkowych, a także figuralnych oraz fragmenty dekoracji maswerkowej i florystycznej i części muru z polichromią.

Najlepiej zachowanym fragmentem zamku jest wieża Gdanisko z początku XIV wieku, postawiona nad Strugą Toruńską; miała ona funkcję sanitarną i obronną (strzegąc głównego wjazdu do zamku). Za Gdaniskiem średniowieczny mur z arkadami, blankami i hurdycją, który był zewnętrznym murem wschodnim zespołu zamkowego, obok zabudowania dawnego zamkowego młyna górnego, a dalej szeroka fosa wschodnia, użytkowana niegdyś jako staw rybny. Poza fosą leżała rozległa Wola Zamkowa - służebna osada zamkowa.