10 LUTY 1920 - ZAŚLUBINY POLSKI Z MORZEM.

OBRAZ WOJCIECHA KOSSAKA **************
92 ROCZNICA ZAŚLUBIN POLSKI Z MORZEM .
10 lutego 1920 roku do miasta nad Zatoką Pucką przyjechał generał Józef Haller wraz z dowodzoną przez siebie Błękitną Armią. Generał wypełniał misję odzyskiwania Pomorza dla Polski.
W Pucku generał wrzucił do wód zatoki platynowy pierścień, który przekazali mu przedstawiciele gdańskiej Polonii. W ten sposób dokonał symbolicznego aktu zaślubin Polski z morzem.

W październiku 1919 Józefowi Hallerowi powierzono dowództwo Frontu Pomorskiego, utworzonego w celu pokojowego i planowego odzyskania Pomorza, zgodnie z ustaleniami traktatu wersalskiego, odebranego Polsce wskutek rozbiorów. Zgodnie z planem przejmowanie ziem pomorskich rozpoczęło się 18 stycznia 1919 od przejęcia Torunia przez oddziały 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty. Poszczególne miejscowości przejmowano od wycofujących się wojsk niemieckich aż do 11 lutego 1920, kiedy to ostatni żołnierze opuścili Gdańsk.

STANISŁAW WOJCIECHOWSKI WSPOMINA TEN CZAS .

ZAŚLUBINY POLSKI Z BAŁTYKIEM

Moje wspomnienia z owego okresu należą do najpromienniejszych w mym życiu, to też mocno utkwiły mi w pamięci.

I - szy Baon Morski, składający się z czterech kompanii piechoty morskiej i kompanii ciężkich karabinów maszynowych, został uformowany w Modlinie w pierwszej połowie 1919 roku.

Dowódcą Baonu był kapitan marynarki Konstanty Jacynicz. Ja znajdowałem się w 3 Plutonie, 1 Kompanii, której dowódcą był porucznik marynarki Michał Borowski.

Po przybyciu z Francji do kraju armii generała Jóżefa Hallera, otrzymaliśmy mundury amerykańskie i broń francuską . Musztra i przeszkolenie polowe prowadzono według regulaminu armii francuskiej .

Na początku lata 1919 roku, przerzucono nas barkami rzecznymi Wisłą z Modlina do Nieszawy.. Jesienią tegoż roku pomaszerowaliśmy do Aleksandrowa Kujawskiego i zajęliśmy odcinek graniczny, wzdłuż okopów i zasieków z drutu kolczastego, ciągnących się od Aleksandrowa do Wisły. Pomorze było wówczas jeszcze w rękach Niemców i na granicy wydarzały się stale drobne potyczki i wzajemna wymiana strzałów.

Dnia 17 stycznia 1929 roku, dostaliśmy rozkaz zajęcia Torunia . Poprzez drogi, a w ostatnim etapie na przełaj przez zaśnieżone pola, przybyliśmy jako pierwsi na przedmieścia Torunia - Podgórze, rano dnia 18 stycznia 1920 roku.

Gnębiona przez Niemców ludność Torunia i całego Pomorza żyła legendą, pochodzącą zapewne z czasów Krzyżackich. Mówiła ona, że na Pomorze wkroczą z południa wojska Świętej Jadwigi i wypędzą Niemców. Przeżywaliśmy szalony entuzjazm ludności.

Panował lekki mróz, lecz panny toruńskie i dziewczęta szkolne były w białych sukienkach i rozdawały nam toruńskie pierniki, gorące napoje i wódkę.

Tu na Podgórzu czekaliśmy spoceni, a później zmarznięci dwie godziny aż cała armia wkroczy do Torunia. Defilowaliśmy po przez ulice miasta. Na chodnikach tłoczyły się tysięczne rzesze toruńczyków. Wiwatowały, śmiały się i płakały z radości mówiąc : "Spełniła się przepowiednia - z południa wkroczyło do nas wojsko Świętej Jadwigi".

Około godziny 6 po południu pomaszerowaliśmy do przeznaczonych nam koszar na Pogórzu. Tutaj stojąc wypiłem menażkę gorącej zupy i nie zdejmując z siebie rynsztunku, rzuciłem się na łóżko. Zasnąłem natychmiast, snem człowieka niezmiernie strudzonego.

Entuzjazm był tak wielki, iż nobliwe matki pouczały swe córki: "Im niczego nie odmawiajcie, bo to przecież Wojsko Polskie". Na fali tego entuzjazmu popłynęło wielu moich kolegów w objęcia urodziwych i gościnnych Pomorzanek. Związki te najczęściej kończyły się szczęśliwymi małżeństwami, gdyż Pomorzanki okazały się dobrymi żonami i matkami oraz wielce troskliwymi gospodyniami..

W Toruniu kwaterowaliśmy kilka tygodni i w pierwszych dniach lutego 1920 roku ruszyliśmy na północ ku morzu . Polskie Koleje Państwowe, dostarczyły nam to co wówczas miały do dyspozycji, mianowicie wagony towarowe, lecz nie ogrzewane i kilka wagonów odkrytych. W tych wagonach nie ogrzewanych, przy temperaturze - 20 stopni C, ( -4 stopni F) wlekliśmy się do Pucka 3 dni. Kożuchy mieli tylko taboryci i kucharze gotujący strawę w kuchniach polowych na odkrytych wagonach. My byliśmy ubrani w płaszcze, mundury, kaptury szaliki i rękawiczki z dobrych wełnianych tkanin amerykańskich, znoszonych a czasami skrwawionych..

Pierwszy dzień podróży nie był najgorszy, na 4 postojach dostawaliśmy gorące potrawy i napoje. Nacieranie śniegiem rąk, twarzy i uszu oraz "zabijanie" rąk o boki, skoki i biegi przywracały ciału sprawność i utracone ciepło choćby na godzinę. Noc w wagonie trzeba było przeskakać lub przespacerować by nie zamarznąć.

Na drugi dzień, skostniałe ręce i nogi oraz zmęczenie ograniczały możliwości ruchu. Skóra każdego z nas była sina i chropowata, zęby stale dzwoniły , a sen chwytał ludzi nawet w ruchu. Gorąca zupa lub kawa nie parzyła rąk i ust ani silniej nagrzewała jelita, widomy znak, że mróz zaczął przenikać wewnątrz naszych organizmów.

Drugiej nocy , każdy z nas chciał spać za wszelką cenę i wówczas ludzka pomysłowość odkryła sposób na zimno, który pszczoły i mrówki stosują od prawieków.

Na podłodze wagonu ułożyliśmy kolisty stóg z własnych ciał głowami na zewnątrz. Kto był w środku było mu ciepło i spał bardzo dobrze, zimniej z jednej strony było tym na podłodze i na wierzchu, więc kto zmarzł gramolił się na wierzch, naciągał na siebie ciała śpiących kolegów i spał smacznie ze dwie godziny , aż znalazł się znów na zimnej podłodze, poczem powtarzał tę samą operację. Taki stóg ludzki był w ciągłym ruchu (mimo to, ludzie śpią, odpoczywają i jest im ciepło) podobnie jak rój pszczół, zimą co roku.

Rankiem trzeciego dnia podróży , znaleźliśmy się na granicy Wolnego Miasta Gdańska. Wojska angielskie zablokowały nam tory i nie puszczały naprzód. Chcemy iść z bronią w ręku, otworzyć drogę. Dowódcy mówią : "Czekać rozkazu". Rokowania z Anglikami trwały parę godzin.

Dla zabezpieczenia Gdańska Anglia wysłała wówczas kilka tysięcy piechoty i krążownik. Wówczas Polska była za słaba, by podjąć rozgrywkę zbrojną z Anglikami o Gdańsk.

Krótkowzroczna ówczesna polityka angielska pozbawiła Polskę jej naturalnego portu jakim był Gdańsk. Już w zaraniu bytu osłabiła Polskę, swego przyszłego sprzymierzeńca, wzmocniła Niemcy, przyszłego wroga w II Wojnie Światowej. Ironią losu jest to iż protegowane przez Anglię Wolne Miasto Gdańsk , stało się zarzewiem powodującym rozpętanie II wojny światowej, w której Anglia o mało nie padła zdruzgotana.

Czekając u progu Gdańska musieliśmy się zgodzić na warunki Anglików, zgodzili się oni nas przewieźć przez teren Wolnego Miasta , ale bez broni i bez prawa wysiadania. Broń nasza miała być przewieziona innym pociągiem w parę godzin później. Pojechaliśmy dalej aż do miejscowości Gdańsk Wrzeszcz i tu nowa zapora na torach, ale z ciał ludzkich. Ponad dwa tysiące Polaków Gdańskich, mężczyzn, kobiet i dzieci, mimo zimy ułożyło się na torach kolejowych krzycząc do nas : "Nie jedźcie do tej dziury, do Pucka, tu w Gdańsku jest wasz prastary , piękny port polski.". Dusza rzucała się by wysiadać, lecz nie mieliśmy broni; ostrożni Anglicy zmasowali swoje wojsko i pilnowali nas z bronią gotową do strzału.

Staliśmy we Wrzeszczu parę godzin, a na torach kolejowych działy się rozdzierające sceny, gdy Anglicy przemocą usuwali z nich ludność Polską z Gdańska.

Pod wieczór trzeciego dnia, zmęczeni i smutni, przybyliśmy do koszar Marynarki Wojennej w Pucku.

Tutaj zastaliśmy po Niemcach koszary wymrożone, rury od wody zamarzniętej popękane. Podobnie jak w Toruniu przeszukaliśmy piece, kuchnie, rury, kominy wyciągając z nich wiele granatów ręcznych.