(5)
zwana także Bazyliką Relikwii (Drzewa) Krzyża Świętego lub Kościołem oo. Dominikanów – jedna z najstarszych świątyń Lublina, wraz z klasztorem jest jedną z najdłużej istniejących instytucji tego miasta (w 2003 roku obchodził jubileusz 750 lat).
Od 21 czerwca 1967 r. kościół dominikanów posiada tytuł bazyliki mniejszej, nadany mu przez papieża Pawła VI.
Za datę pierwszej fundacji kościoła klasztornego przyjmuje się rok 1253, jednakże dominikanie mogli przybyć do Lublina z Krakowa już w latach 30. XIII wieku. Obecny kościół został zbudowany w XIV wieku, z fundacji Kazimierza Wielkiego w 1342 r. Do początków XVI wieku, gdy dodano drugą nawę boczną, był świątynią dwunawową, z wydłużonym, zakonnym prezbiterium. Obecny kształt otrzymał po przebudowie w końcu XVI wieku (po katastrofalnym pożarze w 1575 r.).
Świątynię otacza jedenaście kaplic.
W większości kaplic znajdują się ołtarze z II. połowy XVIII wieku z dynamicznymi, złoconymi, drewnianymi figurami będącymi znakomitym przykładem rzeźby lwowskiej (puławska pracownia Pawła Zeisla). W kaplicy Firlejów, do momentu kradzieży (8/9 lutego 1991 r.), przechowywana była jedna z największych na świecie relikwii Krzyża św., najprawdopodobniej znajdująca się wcześniej kolejno w Jerozolimie, Konstantynopolu i Kijowie, a która do Lublina dotarła prawdopodobnie ok. 1420 r. To ona była przyczyną, dla której lubelska Bazylika była w XVII wieku trzecim miejscem pielgrzymkowym w Rzeczypospolitej – po Jasnej Górze i Gnieźnie.
W nawach bocznych znajduje się cykl sześciu obrazów z pracowni Tomasza Dolabelli
dodane na fotoforum:
