KOŁOBRZEG

Osadnictwo żydowskie w Kołobrzegu ma bardzo starą metrykę, sięgającą czasów średniowiecznych. Pierwsze wzmianki o obecności wyznawców judaizmu w tym mieście pochodzą bowiem z 1261 roku. Pod koniec XV wieku kołobrzescy Żydzi - podobnie jak inni Żydzi z Pomorza - zostali zmuszeni do opuszczenia miasta. Ponowny rozwój osadnictwa żydowskiego przypada na początek XIX wieku. W 1812 roku założono cmentarz żydowski, a w 1845 r. wzniesiono synagogę. Wielu miejscowych Żydów znalazło zatrudnienie przy obsłudze przyjeżdżających do miasta kuracjuszy. Liczba Żydów w Kołobrzegu wzrastała stopniowo, w 1897 roku w mieście żyło już około sześciuset osób pochodzenia żydowskiego. Pierwsza wojna światowa oraz późniejszy kryzys gospodarczy wpłynęły jednak na zmniejszenie liczebności tej grupy narodowościowej. W 1933 roku, w chwili dojścia Hitlera do władzy, gmina żydowska w Kołobrzegu liczyła już tylko około dwustu członków. Antysemickie represje ze strony nazistów wpłynęły na dalszy odpływ Żydów. Podczas Nocy Kryształowej zniszczono synagogę, zdemolowano część żydowskich domów, a wielu Żydów ucierpiało w wyniku napaści. Większość tych, którzy pozostali w mieście aż do wybuchu II wojny światowej, w dniach 11-12 lutego 1940 r. deportowano do gett na Lubelszczyźnie, skąd później trafili do obozów zagłady.

Gmina żydowska w Kołobrzegu posiadała dwa cmentarze. Starszy z nich powstał w 1812 r. u zbiegu dzisiejszej ul. Zdrojowej i ul. Mickiewicza. Pochowano na nim między innymi znanego balneologa Hermana E. Hirschfelda. Kolejny cmentarz założono na początku XX wieku przy obecnej ul. Koszalińskiej. Po przejęciu władzy przez nazistów, obie nekropolie zostały zniszczone. Płyty nagrobne wyrwano i wykorzystano do prac budowlanych. W czasach PRL na "nowym" cmentarzu zbudowano stację przesyłową gazu. Dopiero w 2000 roku udało się doprowadzić do upamiętnienia miejsca pochówku kołobrzeskich Żydów. Na terenie cmentarza przy ul. Mickiewicza utworzono niewielkie lapidarium. Do jego budowy wykorzystano kilka odnalezionych nagrobków, które ustawiono na planie Gwiazdy Dawida. Zachowane stele nagrobne to płyty piaskowcowe, z inskrypcjami w języku hebrajskim. Zwracają uwagę zdobienia w formie subtelnej wici roślinnej oraz wyryty na jednym z nagrobków symbol Opatrzności Bożej, znak zdecydowanie obcy dla judaizmu, jednak pojawiający się na żydowskich macewach w rejonach, gdzie wyznawcy religii mojżeszowej stykali się z ewangelikami. Odsłonięto także stylizowany na macewę pomnik, na którym wyryto napis o treści: "Ku pamięci członków społeczności żydowskiej Kołobrzegu, wywiezionych w 1940 roku i zamordowanych przez hitlerowców w dniu 28 października 1942 roku w obozie zagłady w Bełżcu. Społeczność żydowska mieszkająca w Kołobrzegu w latach 1812-1940, wniosła znaczący wkład w rozwój miasta jako nadmorskiego uzdrowiska. Mieszkańcy Kołobrzegu. W tym miejscu w latach 1812-1938 znajdował się cmentarz żydowski".
(z netu)