(3)
KOŚCIÓŁ I KLASZTOR DOMINIKANÓW
Już w XVI wieku istniał w Wielkich Oczach kościół będący filią parafii Krakowiec. Przy nim Andrzej Modrzewski w 1667 r. osadził dominikanów obserwantów. W następnych latach wybudowano murowany kościół i niewielki klasztor. Budowa musiała trwać długo, bo nowy kościół konsekrowano dopiero w 1740 r. Aktu tego dokonał Józef Antoni Łaszcz, biskup pomocniczy chełmski. Kościołowi nadano tytuł Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny oraz św. Andrzeja Apostoła.
Fundatorami budowy, prac wykończeniowych i utrzymania byli kolejni właściciele miasteczka: Andrzej Modrzewski, Józef Łaszcz, Andrzej i Stanisław Potoccy oraz Jadwiga Zaporska. W późniejszych latach kościołowi patronowali: Patrycy Romański z Krakowca, Węglińscy i Cetnarowie z Bełżca, Katarzyna Podlewska, Ludwika z Mniszchów-Potocka, Michał i Katarzyna Radzikowscy z Bełżca. W XIX wieku z pomocą materialną klasztorowi spieszyli i byli patronami parafii: Ludwik Borowiecki (właściciel Wielkich Oczu od 1848 r.), Józef Humnicki z Drohomyśla, dalej: Niezabitowscy, Skarbkowie, Porowscy, Olesińscy i Hagenowie.
Dominikanie obserwanci pracowali tu ponad 100 lat. Pod koniec wieku XVIII w 1784r. klasztor przejęli zwyczajni dominikanie z prowincji św. Jacka. Obserwantom zabrakło ludzi do obsadzenia placówki. W tym samym czasie utworzono niezależną od Krakowca parafię; proboszczami mianowano dominikanów.
W 1926 r., również z braku zakonników, dominikanie postanowili opuścić Wielkie Oczy. W 1929 r. parafię przejęła diecezja. Od tego czasu proboszczami byli tu kolejno kapłani: Władysław Jórasz, Tomasz Murdza, Władysław Swistowicz, Karol Jendyk, Józef Krzywda, Józef Kluz i obecny proboszcz – kustosz Sanktuarium ks. Józef Florek.
W okresie międzywojennym do parafii należały: Wielkie Oczy, Zmijowiska, Wólka Zmijowska, Boża Wola, Skolin, Futory i Lipowiec. Po zakończeniu działań wojennych ustalona granica polsko-radziecka odcięła od parafii wioski: Bożą Wolę i Lipowiec, natomiast z sąsiedniej parafii Krakowiec dołączono do Wielkich Oczu wioskę Budzyń i część wioski Czaplaki. 12 grudnia 1983 r. na podstawie decyzji ks. biskupa Ignacego Tokarczuka wieś Budzyń została wyłączona z tejże parafii i przyłączona do parafii Korczowa.
Wracając jeszcze do dominikanów obserwantów: był to zakon należący do serii tzw. żebrzących. Klasztor utrzymywał się z jałmużn otrzymywanych od dobrodziejów oraz od wiernych w czasie tzw. kwesty. Majątek stały stanowił jedynie 5 morgowy ogród i pole uprawne o powierzchni 20 morgów, w tym ok. 50 ha lasu. (Wszystko zabrane po II wojnie przez Reformę Rolną). Niewielki dochód przynosił wydzierżawiony młyn klasztorny o jednym kamieniu oraz dom czynszowy wynajmowany rządowym poborcom podatkowym.
Korzyści czerpał klasztor także z tzw. legatów czyli zapisów pieniężnych, jak i w naturze — z obowiązkiem odprawiania Mszy świętych za dusze zmarłych fundatorów. Legaty takie zapisali: Andrzej Modrzewski (1673), Stanisław Potocki (1673), Jadwiga Zaporska ze Świdnicy (1681). Józef i Ludwika Mniszchowie (1749), Patrycy Romański (1764), Cetner, wojewoda bełzki (1764). Katarzyna Podlewska (I 765), Karol Czerwiński (1766). Legaty te mniej lub więcej procentowały dla klasztoru jeszcze do polowy XIX wieku. Potem wygasły, bo zubożeli, albo stracili majątek także właściciele dóbr, na których legaty były zapisane.
Niewielkie dochody otrzymywał klasztor z racji pochówków ciał okolicznej szlachty w kościelnych katakumbach. Po erygowaniu parafii w 1784 r. otrzymywano opłaty za posługi duszpasterskie. W XVIII w. i po części w XIX dwór w Wielkich Oczach zaopatrywał kościół w czysty łój jak również wosk z dworskich pasiek potrzebne do wiecznej lampy i do wyrobu świec (z zapisu Elżbiety Modrzewskiej w 1717 r.). Z dworu dawano klasztorowi 15 korcy pszenicy, 15 jęczmienia, 15 gryki, 12 owsa i grochu. Klasztor posiadał również, choć już ograniczony, przydział drewna z lasów dworskich na opał i budulec.
Gdy chodzi o architekturę kościoła: jest on barokowy, zbudowany z cegły, na planie prostokąta, 23 m długi i niemal 9 m szeroki. Prezbiterium Kościoła jest zwrócone na zachód. Świątynia posiada bardzo wysoką i szeroką fasadę; wysoką 23 m, a szerokością obejmującą dobudowany do kościoła klasztor, nawę i przybudówkę od północy. Klasztor w formie litery L przylega do kościoła od południa i od zachodu, niejako otula z dwu stron świątynię; jest jednopiętrowy.
Pionowe pilastry dzielą fasadę na siedem pól; w środkowym usytuowane jest okno oświetlające chór muzyczny, w pozostałych znajdują się płyciny i wnęki przeznaczone na figury. Już w ostatnich latach (1978) we wnękach tych umieszczono sześć figur cementowych: Chrystusa Pana, Matki Bożej, św. Józefa. św. Barbary, św. Antoniego z Padwy i św. Stanisława Kostki.
Nad porta1em świątyni umieszczony jest napis „Aedificatum A.D. 1667 et A.D. Renovatum – 1974”. Ponad tym umieszczony jest napis „Ro. 1863”. Pod samym szczytem tympanonu widnieje, umieszczony w kole, symbol Maryi Patronki Kościoła. Elewację wieńczy metalowy krzyż wsparty na cokoliku.
Dach kościoła dwuspadowy, pierwotnie pokryty był gontem, obecnie — blachą. Kościół jest jednonawowy. Dawniej posiadał sześć ołtarzy: główny, z pierwotnie umieszczoną w nim figurą Matki Bożej Jackowej, w następnych zaś latach z cudownym obrazem Matki Bożej Częstochowskiej. Boczne zaś: Chrystusa Ukrzyżowanego z drewnianym krzyżem z XVII w., św. Józefa, św. Mateusza Apostoła, św. Antoniego z Padwy i św. Dominika. Do roku 1970 zachowały się tylko dwa boczne ołtarze, które w ostatnich latach również usunięto w tym celu, by powiększyć przestrzeń świątyni. Teraz uwaga skoncentrowana została na ołtarzu głównym z cudownym obrazem Matki Bożej.
Należy i to napisać, że tradycyjnie w czasie odpustu Matki Bożej Różańcowej przy ołtarzu Ukrzyżowanego Chrystusa odprawiana była Msza św. w obrządku grekokatolickim. Po 1-szej zaś wojnie światowej, gdy zniszczeniu uległa Cerkiew w Żmijowiskach, ołtarz ten udostępniono na stałe grekokatolikom.
Wszystkie ołtarze wykonane były z twardego drewna, w stylu baroku. Dawne stalle i konfesjonały zostały zastąpione nowymi, ambonę usytuowaną przedtem na ścianie południowej z dojściem do niej z piętra klasztoru, później usunięto całkiem.
Chór organowy wsparty jest na półkolistym łuku; organy są 9-ciogłosowe, XIX wieczne, generalnie remontowane w 1983 r. W 1993 r. z pneumatycznych przerobione na elektromagnetyczne.
Na ścianach świątyni wisiały XVIII wieczne obrazy Męki Pańskiej, wielokrotnie konserwowane. Przekazano je kościołowi w Zamojscach, a stąd dalej do Ostrowa k. Radymna. Obecne płaskorzeźby są gipsowe. Po prawej stronie ołtarza mieści się zakrystia z kredensją wykonaną z dębu. Z zabytkowych naczyń liturgicznych wyliczyć należy: XVIII - wieczną monstrancję i jeden kielich z tego czasu. Z szat liturgicznych zaś: ornat koloru czarnego, wyszywany perełkami, fundacji hrabiostwa Hagenów.
Po lewej stronie drzwi, prowadzących z zakrystii do dawnego klasztoru, już na korytarzu na lewej jego ścianie znajduje się XVIII-wieczny fresk, przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus na ręku. Fresk ten, poprzednio zabielony, odkryty podczas remontu zakrystii i prac malarskich, prowadzonych na krużganku. Obraz ten malowany wprost na murze zasługuje na uwagę. Jego wymiary: 140cm wysokości i 103 cm szerokości przedstawia Maryję tzw.,, z trzema różami”. Malowany jest na wzór obrazów Matki Bożej Śnieżnej, z pewnymi tylko zmianami, mianowicie: Maryja w prawej ręce trzyma trzy czerwone róże usadowione na jednej gałązce. Lewą ręką podtrzymuje Jezusa w postaci pionowej, który w lewej ręce trzyma księgę w ciemnobrązowej oprawie. Prawa rączka Jezusa lekko wzniesiona ukł...
dodane na fotoforum:
