Sandomierz: kościół św. Jakuba

Kościół św. Jakuba wraz z klasztorem dominikańskim jest jednym z najstarszych kościołów w całości wzniesionych z cegły na terenie Polski i należy do najcenniejszych zabytków narodowych.

Został wzniesiony z fundacji Iwona Odrowąża, biskupa krakowskiego w okresie 1226-1250 dla drugiego po krakowskim konwentu dominikanów w Polsce. Wykonaniem fundacji zajmował się bratanek biskupa Jacek Odrowąż, zaliczony później w poczet świętych.

Kościół jest orientowany. Od południa do prezbiterium przylega część wschodnia klasztoru. W otoczeniu kościoła rosną słynne lipy, niektóre to pomniki przyrody. Wejście do kościoła prowadzi przez słynny portal, który stanowi jeden z symboli Sandomierza. Wykonany z formowanej cegły, perspektywiczny, zamknięty u góry półkolistą, bogato profilowaną archiwoltą. Na portalu bogata dekoracja romańska złożona z rozetek, plecionki z przenikających się kół, zawierająca elementy roślinne, zoomorficzne, oraz tajemnicze główki.

W lewym ościeżu główka kobiety w koronie - to wg tradycji przedstawienie księżnej Adelajdy lub księcia Leszka Białego, druga główka po stronie przeciwnej z charakterystyczną grzywką to przedstawienie Iwona Odrowąża lub św. Jakuba.

Na uwagę zasługują dekoracje na elewacjach kościoła, fryzy geometryczne oraz dekoracje na nadprożach okien (zoomorficzne i roślinne). Szczyty wschodnie prezbiterium i nawy dekorowane są wykonaną z cegły kratą.

Prezbiterium obiega fryz arkadowy, typowy dla Włoch i Szwajcarii z tego okresu, stąd wywodzili się budowniczowie świątyni. Dach zwieńczy sygnaturka z XVII przeniesiona w to miejsce z 1882 r. z budynku katedry.

Kościół św. Jakuba jest bazyliką stropową. Wygląd kościoła jest wynikiem prac konserwatorskich na początku XX w., kiedy starano się mu przywrócić charakter świątyni romańskiej. Niestety, w dużej mierze zniszczono nagromadzone przez stulecia warstwy historyczne.

Na początku XIV w. dobudowano do zachodniej ściany świątyni dzwonnicę, w której wówczas znajdowała się furta do klasztoru. Dzwonnica posiada jedne z najstarszych w Polsce dzwony - mniejszy z 1314 r. oraz większy z 1389 r.

Na początku XVII w. kościół uzyskał elementy barokowe. Wykonano m.in. sklepienia kolebkowo-krzyżowe z dekoracją sztukatorską. W tym samym okresie powstała, zbudowana od strony północnej kaplica Męczenników Sandomierskich.

W historii kościoła w sposób ważny zaznaczył się wiek XIX. Za sprzyjanie powstańcom styczniowym skasowano zakon. Klasztor adaptowano na koszary kozackie. W latach 1905-1909, kościół przeszedł gruntowną restaurację.

swietyjakub.republika.pl

dodane na fotoforum:

• Sandomierz
• Świętokrzyskie
• Kościoły