(1)
Pieniądz zastępczy jest odmianą pieniądza oficjalnego. Pojawiał się zazwyczaj w czasie kryzysów gospodarczych lub wojen. Wydawany był zwykle w formie nielegalnej, poza oficjalnymi zezwoleniami właściwych władz. Po raz pierwszy zaistniał w Europie w formie monet w XVI wieku / np. jako żołd dla załóg oblężonych twierdz /, a w formie bonów w wieku XVII. Początkowo jego emisje nie były zbyt liczne. W XIX stuleciu pieniądzem zastępczym opłacano pracę w rolnictwie np. pańszczyznę. Jednak prawdziwy wysyp emisji interesujących nas środków płatniczych w Europie przypada na okres pierwszej wojny światowej oraz kolejnych lat po jej zakończeniu. Był wówczas w powszechnym użyciu w większości krajów biorących czynny udział w działaniach zbrojnych.
