Ptasi GPS

Być może ptaki mają go w dziobie. W zeszłym roku naukowcy odkryli, że w skórze wyściełającej dziób gołębi domowych jest sporo kryształków magnetytu (tlenków żelaza). Zauważono też, że zwierzęta poddane miejscowemu znieczuleniu dzioba traciły orientację. Czyżby dziób działał na podobieństwo igły kompasu? Niewykluczone, ale sam kompas to nie wszystko. Uczeni podejrzewają, że zmysł magnetyczny pozwala również ptakom orientować się, na jakiej szerokości geograficznej się znajdują.

To możliwe, jeśli zwierzęta potrafią nie tylko określać położenie biegunów, lecz też wyczuwać orientację sił pola magnetycznego. Na równiku biegną one równoległe do powierzchni Ziemi, ale im dalej od niego, tym bardziej są nachylone. Na biegunach już stają dęba, tj. skierowane są prostopadle do powierzchni. Umiejętność określania kąta nachylenia pola byłaby dla ptaków tym, czym dla nas systemy pozycjonowania GPS.

Taki zmysł magnetyczny musi być jednak wręcz niewiarygodnie czułym instrumentem. Naturalny magnetyzm Ziemi jest bowiem bardzo słaby - liczy się go w milionowych częściach Tesli. Dla porównania medyczne skanery do obrazowania za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI) wykorzystują pole o natężeniu kilku Tesli. Najzwyklejsze magnesiki przyczepiane na lodówki są 20 tys. razy silniejsze od pola ziemskiego.

Dlatego do tej pory naukowcy nie mieli bladego pojęcia, w jaki sposób rachityczny ziemski magnetyzm wywiera jakikolwiek wpływ na układ nerwowy. Przełomowe mogą być badania opublikowane na początku maja w internetowym wydaniu "Nature" przez międzynarodowy zespół chemików z Oksfordu i Uniwersytetu Arizony. Znaleźli oni reakcję chemiczną, która mogłaby być podstawą zwierzęcego kompasu, gdyż jej przebieg jest bardzo czuły nawet na słabe pole magnetyczne. Jej areną jest cząsteczka, która składa się z dwóch biologicznych barwników (karotenoidu i porfiryny) złączonych kulistą cząsteczką węgla (fulerenem).

Pod wpływem światła od karotenoidu odrywa się jeden elektron i wędruje w stronę kulistego, fulerenowego końca cząsteczki. Na ułamek sekundy końcówki cząsteczki stają się naładowane - karotenoid dodatnio, a fuleren ujemnie. To, jak długo ładunki pozostają rozdzielone, zależy od kierunku i wartości pola magnetycznego działającego na cząstkę…

(Zima 2005)

https://www.youtube.com/watch?v=_MeuT-YygQ8&feature=player_embedded#!