OTWOCK WIELKI

fronton pałacu Franciszka Bielińskiego

Wieś położona nad malowniczym jeziorem, na południe od Otwocka Małego, z którym się łączy zabytkową aleją lipową. Początkowo nazywała się jednym określeniem Otwock. Kiedy jednak część tej wsi oderwała się w odrębną osadę Otwock Mały ( Zawodny, Zagórny), wieś macierzysta otrzymała miano Otwocka Starego lub Wielkiego. Pierwsza wzmianka o Otwocku pochodzi z roku 1408, kiedy to między właścicielami Otwocka i Ostrówca doszło do sprawy sądowej o graniczne ziemie. Właścicielem wsi był wtedy Zbrożko Otwocki. Jego kuzyni, zagospodarowując żyzne rozlewiska wiślane, w kierunku północnym, założyli folwark na Dudzie. W 1429 dokumenty sądowe wymieniają właścicieli rozległych dóbr otwockich Zbrosława Starszego i Zbrosława Młodszego, synów Klemensa Otwockiego. W drugiej połowie XVI w. Otwock był w posiadaniu Zbrożków Otwockich, Jana Całowańskiego i Jana Karczewskiego. Po różnych podziałach, głównie poprzez mariaże dobra Otwockie znalazły się w rękach rodu z linii Karczewskich i Całowańskich.

W latach 1663-1667 poszczególne części tych dóbr zostały zakupione przez Franciszka Bielińskiego. W jego rękach znalazły się rozległe posiadłości od Karczewa po Sobienie i Czersk. W 1685 władzę po Franciszku przejął Kazimierz Bieliński, marszałek wielki koronny, który przystąpił do budowy pałacu, na sztucznej wyspie o nazwie Rokola, oddzielonej od lądu kanałem, który podobno wykopali jeńcy tureccy. Na południowej fasadzie zamku widnieją herby Bielińskich (Junosza) i Morsztynów (Leliwa). Ludwika Morsztynówna, córka podskarbiego i sławnego poety, Andrzeja była żoną Kazimierza. Budowę pałacu rozpoczęto w 1693 r. a ukończono w 1703.

W dwa lata później Kazimierz gościł w zamkowych komnatach króla Augusta II i cara Piotra I. W 1705 pod Osinami w bliskości Otwocka Wielkiego rozegrała się bitwa Sasów ze Szwedami, w czasie której wielu Sasów utonęło w pobliskich wodach wiślanych. Poległych pochowana na skarpie w Osinach. Rozkwit posiadłości Bielińskich nastąpił za Franciszka II Bielińskiego (1683-1766), marszałka koronnego i starosty czerskiego, który w 1713 odziedziczył dobra po ojcu Kazimierzu.. Rozbudował on pałac a także zakładał w swoich włościach młyny, gorzelnie, browary, karczmy, dbał o rozwój rzemiosła, zamieniał pańszczyznę na czynsz. W 1757 pałac otwocki wraz z przyległościami przeszedł na Franciszka III Bielińskiego (1740-1809), późniejszego pisarza koronnego. Za rządów tego ostatniego zadłużone dobra otwockie chyliły się ku upadkowi.

W 1805 r. zakupił je od Bielińskich były sędzia ziemiański województwa łęczyckiego, Wojciech Sulimierski z zamiarem spłacenia wierzycieli. Nie mogąc ich spłacić poddał cały majątek pod licytację. Majątek został podzielony na poszczególne folwarki, które nabywali nowi właściciele. Majątek otwocki z przyległościami zakupił w 1827 Jan Jerzy Kurtz (1749-1828), fabrykant skór, rodem z Saksonii. Jego córkę Anielę, poślubił stryjeczny brat Jan Władysław, i założony folwark Anielin, nazwał jej imieniem. Po uwłaszczeniu chłopów, podjął on próbę ratowania swojego majątku, wprowadzając reformy. Założył w dobrach otwockich sad, liczący 20 tys. drzew owocowych, który był największym w Królestwie Polskim. Założył także spółdzielnię koszykarską, handlował wycinanym w lasach drewnem, sprzedawał poszczególne grunty rolne. Mimo to majątek szczuplał i upadał. Ostatni z Kurtzów, Zygmunt, zmarł w Paryżu w 1917 zapisując majątek swemu siostrzeńcowi Władysławowi Józefowi Jezierskiemu.

W rękach Jezierskich majątek pozostawał do reformy rolnej, kiedy władze PRL podzieliły gruntami dworskimi okolicznych chłopów. Obecnie Jezierscy starają się o odzyskanie resztówki w skład której wchodzą zabudowania dworskie z samym zamkiem, jeziorem i ogrodami. Szkoła w Otwocku Wielkim istniała już przed I wojną światową, stare tradycje ma miejscowa ochotnicza straż pożarna. Wieś znana była z tradycji ruchu ludowego, w 1939 r. bohatersko wystąpiła przeciw Niemcom, kiedy 10 IX 1939 roku weszły do niej oddziały niemieckie. Zginęło kilku mieszkańców, a większość wsi poszła z dymem. Otwock Wielki jako pierwsza wieś w gminie została zelektryfikowana, obecnie ma wodę miejską, nową szkołę podstawową z przedszkolem oraz własną, od 1998 r. parafię pod wezwaniem Miłosierdzia Matki Boskiej. Należą do niej oprócz Otwocka Wielkiego także trzy pobliskie wioski – Nadbrzeż, Kępa Nadbrzeska i Wygoda. Wieś jest atrakcyjna ze względu na malownicze jezioro, w którym latem kąpie się młodzież i jest miejscem wypoczynku. W uroczysku „Rokola”, w którym znajduje się zamek, istnieje stary park o starych, zabytkowych drzewach.

Autor: Mazurek

<https://www.karczew.pl/index.php?module=htmlpages&func=display&pid=13>