OPINOGÓRA

Pomnik Zygmunta Krasińskiego

PROGRAM ROZWOJU ZESPOŁU MUZEALNEGO W OPINOGÓRZE


Muzeum Romantyzmu w Opinogórze zarówno charakterem ekspozycji jak i programem działalności stara się nawiązywać do modelu Biblioteki i Muzeum Ordynacji Domu Hrabiów Krasińskich w Warszawie, placówki, którą zniszczyli Niemcy po powstaniu warszawskim. Dziś większość uratowanych z tej placówki zbiorów znajduje się w muzeach i bibliotekach warszawskich oraz w Instytucie im. gen. Władysława Sikorskiego w Londynie. Natomiast Muzeum Romantyzmu, które działa już czterdzieści dwa lata, powiększa swoje zbiory drogą zakupów oraz przejmowaniem darów przekazywanych przez rodzinę Krasińskich. Szczególne zainteresowanie historią tej rodziny, a także losami zbiorów będących owocem ich mecenasowskiej i kolekcjonerskiej działalności, w przypadku Muzeum Romantyzmu, wynika z określonych przesłanek historycznych.
Ród Krasińskich związany był z Opinogórą od XVII w. do 1945 roku. Do ostatniego rozbioru Polski zarządzali oni opinogórskim starostwem niegrodowym, a od 1844 r. w Opinogórze mieścił się zarząd "Ordynacji Domu Hrabiów Krasińskich". Do majątku ordynacji obok dóbr ziemskich należał również księgozbiór i zbiory muzealne.

W Opinogórze, podobnie jak i w pałacu warszawskim przy Krakowskim Przedmieściu, Krasińscy od początku XIX w. gromadzili pamiątki patriotyczne i rodzinne, które były zalążkiem przyszłego muzeum.
W podziemiach opinogórskiej świątyni, w panteonie grobowym Krasińskich, spoczywają trumny z prochami gen. Wincentego Krasińskiego inicjatora założenia biblioteki i muzeum, oraz jego syna wielkiego poety Zygmunta Krasińskiego.
Z Opinogóry, w ostatnią drogę śmierci, do obozu koncentracyjnego w Dachau zabrany został hr. Edward Krasiński, twórca biblioteki i muzeum w Warszawie.

Gromadzenie pamiątek narodowych przez rodzinę Krasińskich rozpoczęło się w I ćw. XIX w. Było to częścią programu gen. Wincentego Krasińskiego i jego żony Marii, którzy od 1818 r. organizowali w Opinogórze gniazdo rodowe, a ideę kolekcjonerstwa przejęli od ks. Izabeli Czartoryskiej z Puław. Wówczas w parku opinogórskim stanęły pomniki księcia mazowieckiego Bolesława IV i protoplasty rodu Krasińskich Wawrzęty. Ze starych kolekcji Czackich, Radziwiłłów i Małachowskich, zalegających w pałacu warszawskim, wybierano pamiątki o wartości historycznej i dodawano do nich zbiory gen. Wincentego Krasińskiego z kampanii napoleońskiej. Były tu broń, oporządzenie i akcesoria Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarza Napoleona I i obrazy utrwalające bohaterskie czyny generała. Równolegle z muzealiami Krasińscy gromadzili archiwalia i księgozbiór.
Początkowo była to kolekcja prywatna, ale od 1861 r. kiedy dołączono do niej zbiory Świdzińskich, wprowadzono poprawkę do statutu ordynacji wpisując, że od tego momentu zbiory mają służyć całemu narodowi. Zapis Świdzińskich liczył 21.912 dzieł w 25.317 tomach, 12.492 rycin i 1.031 rękopisów. Po tym zapisie przyszły kolejne: od hr. Karola Krasińskiego, hr. Leona Łubieńskiego, hr. Huberta Krasińskiego, hr. Kazimierza Krasińskiego, Józefa Wolffa, Władysława Pobóg Górskiego, Józefa Dre`ge`, Felicjana Fale, Zygmunta Mirosławskiego i Włodzimierza Spasowiczańskiego. Wreszcie zbiór biblioteki ordynackiej doszedł do 77.000 dzieł w tym 1.700 starodruków, 700 dyplomów, 7.000 rękopisów, 2,500 map, tysięcy rycin i setek bloków korespondencji.
Na początku XX w. zespół ten osiągnął już takie rozmiary, że należało myśleć o budowie nowoczesnego gmachu. Dzieła takiej budowy podjął się i wspaniale je zrealizował w 1930 roku hr. Edward Krasiński. Piękny gmach biblioteki i muzeum stanął w Warszawie przy ul. Okólnik 7. Niestety podczas ostatniej wojny budynek ten spalili Niemcy, a znajdujące się w nim zbiory zostały zniszczone bądź uległy rozproszeniu.
Dziś żywym znakiem pamięci, po wielkim dziele rodziny Krasińskich jest Muzeum Romantyzmu w Opinogórze otwarte 20 maja 1961 r. Muzeum mieści się w neogotyckim zameczku, który w 1843 r. Zygmunt Krasiński otrzymał w darze od swojego ojca jako prezent ślubny. Początkowo miało być biograficznym muzeum poety. Niestety w tamtym okresie nie było sprzyjającego klimatu dla poety-hrabiego i można było jedynie urządzać muzeum romantyzmu. Oczywiście o Zygmuncie Krasińskim i jego twórczości mówiło się, ale wyłącznie w kontekście szeroko pojmowanego romantyzmu. Było to rozwiązanie o tyle korzystne, że pozwalało dokładniej prezentować i popularyzować ten ważny i znaczący w naszych dziejach prąd ideowo-artystyczny. Taki charakter muzeum był też jednoznacznym odwołaniem do nieistniejącej już biblioteki i muzeum w Warszawie. Gromadzenie romantycznych kolekcji, pamiątek napoleońskich, dokumentów i pamiątek związanych z historią rodziny Krasińskich oraz starożytnej broni, wszystko to upodabniało muzeum opinogórskie do muzeum warszawskiego.

W 1989 r. baza lokalowa Muzeum Romantyzmu poszerzyła się o budynek dawnej oficyny dworskiej, równie starej jak neogotycki zameczek. W oficynie znalazły pomieszczenia: biblioteka muzealna, cztery sale wystawowe oraz sala konferencyjno-koncertowa. Rodził się, zatem organizm dwuczłonowy, co jeszcze bardziej przypominało bibliotekę i muzeum warszawskie, jako że zwiększały się możliwości rozbudowy księgozbioru i prowadzenia działalności wystawienniczej.

* * *

W bieżącym roku, w ramach przygotowań programów unijnych, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego zlecił Muzeum Romantyzmu opracowanie projektu rozwoju zespołu muzealnego w Opinogórze. Muzeum taki projekt opracowało, i złożony został w Departamencie Kultury, Promocji i Współpracy Zagranicznej Urzędu Marszałkowskiego w Warszawie. Jego oficjalna nazwa brzmi "Budowa Mazowieckiego Ośrodka Badań nad Epoką Romantyzmu Polskiego w Opinogórze".
Przesłanki historyczne jak i działające w Opinogórze Muzeum Romantyzmu dają gwarancję, że ośrodek może prawidłowo funkcjonować w ramach istniejących strukturach naukowych i kulturalnych. W założeniach projektowych wyraźnie określono, jakie warunki będzie spełniał ośrodek i w jakim stopniu zostaną w nim wykorzystane walory historyczne i turystyczne Opinogóry.

1. Program zbudowany został na trwałym podłożu historycznym. Opinogóra jest miejscowością, którą Zygmunt Krasiński wielokrotnie odwiedzał w okresie młodości i szczególnie sobie upodobał. Tu po śmierci przywieziono trumnę z jego prochami i złożono w grobowcach rodzinnych. Dlatego nie przypadkowo miejscowość nazywana jest "Wawelem Mazowieckim". Jeśli dodamy do tego malownicze położenie Opinogóry i dużo czytelnych śladów historii w mrocznym, tajemniczym parku, to można powiedzieć, że jest autentyczny romantyzm in situ, który nie wymaga żadnej reżyserii.

2. Ośrodek w swoim kształcie nawiązuje do modelu, jaki Krasińscy konsekwentnie realizowali od początku XIX w. dążąc do stworzenia zespołu muzeum połączonego z biblioteką.

3. W ośrodku zostanie wznowiona działalność wydawnicza na wzór Biblioteki i Muzeum Ordynacji Domu Hrabiów Krasińskich w Warszawie. Przy współpracy w tym zakresie z placówkami naukowymi z kraju i zagranicy.

4. W nowej ekspozycji muzealnej prezentowana będzie sztuka polskiego romantyzmu - malarstwo, rzeźba, architektura i sztuka ogrodowa. W ten sposób powstanie pierwsze i jedyne muzeum dające pełny przegląd sztuki polskiej tego okresu.

5. Ośrodek będzie miejscem dokumentacji romantyzmu. Zarówno materiałów historycznych odnoszących się do romantyzmu polskiego jak i współczesnych zjawisk kulturowych o charakterze romantycznym.

6. Ośrodek stworzy warunki do pracy naukowo - badawczej dla uczonych krajowych i zagranicznych oraz studentów zajmujących się problematyką romantyzmu polskiego.

Do realizacji powyższych zadań i prawidłowego funkcjonowania ośrodka konieczna jest rozbudowa istniejącej bazy i infrastruktury. Obecny zespół muzealny w Opinogórze składa się z neogotyckiego zameczku, dawnej oficyny dworskiej, domu z podcieniem oraz drewnianego domu ogrodnika. Wszystkie te obiekty usytuowane są na dwóch wzgórzach w obrębie dwudziestohektarowego parku. Natomiast projekt zakłada wykorzystanie tych obiektów z przypisaniem im nowych funkcji oraz budowę dworu i zespołu wystawienniczo - oświatowego. Te dwa nowe obiekty są podstawowym zadaniem....