NA SZLAKU ARCHITEKTURY DREWNIANEJ (1)
Cerkiew w Chyrowej (woj.podkarpackie)


Cerkiew orientowana, umiejscowiona w centralnej części wsi, w głębokiej dolinie potoku Iwelka, po wschodniej stronie drogi Iwla – Mszana. Przy cerkwi zabytkowy cmentarz (drugi na zboczu powyżej cerkwi). Teren cerkiewny otoczony murem z dzikiego kamienia.
Cerkiew trójdzielna, drewniano – murowana. Sanktuarium i zakrystia murowane z dzikiego kamienia, otynkowane; nawa, babiniec i kruchta zrębowe; wieża okraczająca babiniec konstrukcji słupowo-ramowej z pseudoizbicą (pierwotnie z zachatą). Podmurowanie kamienne. Wysokość ścian nawy wyższa od sanktuarium i babińca. Ściany drewnianej części cerkwi zbieżne. Nawa, babiniec i kruchta na planie zbliżonym do kwadratu; sanktuarium i zakrystia zamknięte apsydalnie. Nawa obszerniejsza. W zachodniej części babińca chór śpiewaczy. Podłogi deskowe. Nawa i sanktuarium nakryte ośmiopołaciowymi, zrębowymi kopułami z załomem; w babińcu sklepienie przekształcone w strop zwierciadlany. Dachy nad nawą sanktuarium i zakrystią w formie ośmiopołaciowych kopuł z załomem. Na wieży baniasty hełm. W szczytach dachów pseudolatarnie. Nad kruchtą dach dwuspadowy. Ściany drewnianej części cerkwi pobite gontem. Połacie dachowe pod blachą (pierwotnie gontowe). Fartuch osłaniający podwalinę gontowy. Portale i okna ościeżowe (portal główny wycięty w ośli grzbiet).
Świątynia w Chyrowej jest jedną z dwóch zachowanych do dzisiaj cerkwi (obok cerkwi w Bałuciance) prezentujących typ budowli sakralnej charakterystycznej niegdyś dla obszaru środkowej i wschodniej Łemkowszczyzny, w których upowszechniło się stosowanie wielopolowych sklepień zrębowych. Cerkwie tego typu były zapewne inspiracją dla twórców XIX-wiecznej architektury cerkiewnej m.in. zachowanej w dolinie Osławy (wschodnia Łemkowszczyzna).

historia obiektu

W XVII wieku wieś posiadała drewnianą cerkiew. Cerkiew obecna wzniesiona w 1780 roku. Prawdopodobnie jej starszą częścią (1707 lub 1770) są murowane z kamienia sanktuarium i zakrystia). Zabytek wymaga jeszcze szczegółowego przebadania i nie można wykluczyć jego dawniejszej metryki. Cerkiew gruntownie remontowano w 1932 roku i w latach 90-tych XX wieku. Na nadproży portalu wejściowego do babińca widnieje data zapisana łaciną i cyrylicą; “ 12 czerwca 1780 roku”. Cerkiew w Chyrowej była parafialną dekanatu dukielskiego. Od 1934 roku w składzie Apostolskiej Administratury Łemkowszczyzny. W 1785 roku odnotowano we wsi 506 grekokatolików i 7 Żydów. W 1926 roku było 686 grekokatolików, natoniast 1936 roku już tylko 226 grekokatolików, a 430 prawosławnych. Zmiana stosunków wyznaniowych była wynikiem konwersji, które dokonywały się w wielu łemkowskich wsiach w 2 połowie 20-tych lat XX wieku. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej cerkiew przejęta została przez kościół rzymsko-katolicki.
Legenda

Miejscowa tradycja głosi, że w Chyrowej na jednym z drzew w cudowny sposób pojawił się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Mimo prób zabrania obrazu na Słowację wrócił on jednak do Chyrowej. Uznano to za cud i dla obrazu wybudowano specjalnie świątynię. Jeszcze w okresie międzywojennym do cudownego obrazu odbywały się liczne pielgrzymki.

dodane na fotoforum:

• Piękna polska
• Beskidy
• Piękne miejsca
• Kapliczki i kościo
• Piękne Widoczki
• Architektura
• Na tle nieba
• Cerkwie
• Sakralne
• Swiątynie
• Turystyka
• zabytki
• Ciekawe
• Warto zobaczyć
• Błękit