LUBLIN – KATEDRA PRAWOSŁAWNA

Sobór Przemienienia Pańskiego w Lublinie – katedra prawosławna. Główna świątynia diecezji lubelsko-chełmskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz siedziba lubelskiej parafii Przemienienia Pańskiego (w dekanacie Lublin). Mieści się przy ulicy Ruskiej.
Współcześnie istniejący (2014) budynek został wzniesiony w latach 1607–1633 na miejscu dwóch starszych świątyń. Jego wyświęcenia dokonał w 1633 metropolita kijowski Piotr Mohyła. Jeszcze w trakcie budowy i przez następne kilka dziesięcioleci prawo własności cerkwi było przedmiotem zażartego sporu między prawosławnymi a unitami, którzy ostatecznie na stałe przejęli obiekt w 1695. Parafia lubelska wróciła do Kościoła prawosławnego w 1875, po przeprowadzonej przez administrację i wojsko carskie likwidacji unickiej diecezji chełmskiej.
Szczególnym kultem otaczane są przechowywane w soborze kopie Jerozolimskiej i Lubelskiej Ikony Matki Bożej.
Cerkiew reprezentuje styl późnorenesansowy, jest orientowana, trójnawowa. Budowlę wzniesiono na planie prostokąta o bokach długości 25 i ok. 9 metrów. Nad przedsionkiem cerkiewnym usytuowana jest wieża-dzwonnica o wysokości 18 metrów. Budynek z zewnątrz zdobiony jest bardzo oszczędnie. Jedynie główna nawa posiada wyraźniej dekorowany szczyt z barokowymi wolutami. Sobór wieńczy jedna kopuła z krzyżem prawosławnym
Ikonostas
Znajdujący się w soborze ikonostas powstał na początku XVII w., w czasie budowy murowanej cerkwi Przemienienia Pańskiego na miejscu zniszczonej drewnianej. Do jego konstruowania wykorzystano jednak obok siedemnastowiecznych również starsze wizerunki, powstałe jeszcze w XVI stuleciu W XIX w. część ikon została zastąpiona nowymi wizerunkami. Wszystkie ikony zostały napisane temperą na lipowej desce, przez nieznanych artystów.
Ikonostas w lubelskim soborze jest konstrukcją czterorzędową, wykonany został w stylu późnorenesansowym, w swojej kompozycji naśladuje dwukondygnacyjny, zwieńczony attyką budynek. W pierwszym rzędzie znajdują się kolejno od lewej – św. Bazylego Wielkiego, św. Wawrzyńca, Zaśnięcia Matki Bożej (prawdopodobnie najstarszy wizerunek w całym ikonostasie), Matki Bożej w typie Hodegetrii, Chrystusa Zbawiciela, Przemienienia Pańskiego, św. Szczepana i św. Mikołaja. Drugi rząd tworzą ikony dwunastu wielkich świąt prawosławnych: Narodzenia Pańskiego, Chrztu Pańskiego, Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni, Zaśnięcia Matki Bożej, Zwiastowania, Zmartwychwstania Pańskiego, Przemienienia Pańskiego, Narodzenia Matki Bożej, Wjazdu Chrystusa do Jerozolimy, Spotkania Pańskiego, Zesłania Ducha Świętego i Wniebowstąpienia Pańskiego. W XIX w. w centralnej części rzędu umieszczona została wykonana w tym samym stuleciu ikona Ostatniej Wieczerzy.
W trzecim rzędzie ikonostasu centralne miejsce zajmuje ikona Chrystusa Pantokratora powstała w XVIII w. Prawdopodobnie pierwotnie po jej bokach znajdowały się wizerunki Matki Bożej i Jana Chrzciciela, tworząc kompozycję deesis. Doszło jednak do zmiany układu całości, pozostałe miejsce w rzędzie zajmują bowiem ikony apostołów. Czwarty rząd ikonostasu przedstawia ułożonych parami proroków starotestamentowych. Ich wyobrażenia mają kształt medalionów. Najwyższe miejsce w ikonostasie zajmuje wizerunek Boga Ojca[29].
Łącznie ikonostas ma długość 9,5 metra i 5 metrów 65 cm wysokości. Ikony w rzędzie namiestnym oddzielają kolumny korynckie wsparte na czworobocznych cokołach, zdobione ornamentami okuciowymi i oplecione imitacją winnej latorośli.
Inne elementy wyposażenia wnętrza]
Szczególnym kultem otaczane są przechowywane w cerkwi wizerunki Matki Bożej: kopia Jerozolimskiej Ikony Matki Bożej oraz kopia Lubelskiej Ikony Matki Bożej. W okresie zaboru rosyjskiego cerkiew otrzymała również w darze od patriarchy jerozolimskiego Damiana kamień z Golgoty. W świątyni przechowywana jest także kopia Poczajowskiej Ikony Matki Bożej pochodząca, podobnie jak ikonostas, ze starszej cerkwi działającej na miejscu soboru.

dodane na fotoforum: