(2)
Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu
Założone w 1971 roku Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu zajmuje powierzchnię ponad 60 ha. Na ekspozycję składają się: wieś rzędówka z 10 zagrodami, kościół, dworek, karczma i kuźnia. Całość wyróżnia przede wszystkim pietyzm, z jakim odwzorowano gospodarstwa z XIX i XX wieku. Zadbano nie tylko o wnętrza, ale również o otoczenie budynków – ogrody, pola, sady, pasieki oraz zwierzęta pasące się za miedzą.
Więcej...
Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu drobiazgowo odwzorowuje wieś mazowiecką drugiej połowy XIX wieku. Dzięki wielu atrakcjom dla zwiedzających, a także modernizacji i poszerzaniu infrastruktury, turysta w aktywny sposób może zapoznać się z dziedzictwem Mazowsza Starego. Muzeum zachwyca nie tylko zwiedzających, jego plenery wykorzystywano w takich filmach jak „Ogniem i mieczem” czy „Pan Tadeusz”, a także w wielu reklamach i klipach.
Obecnie zasięg działania, założonego w 1971 roku, muzeum obejmuje region Mazowsza północno-zachodniego. Obszar ten był zamieszkany przez chłopstwo oraz drobną szlachtę. Z biegiem czasu te stale współegzystujące grupy upodobniły się do siebie zarówno w sferze kultury materialnej jak i duchowej. W wyniku reform rolnych przeprowadzonych w XIX wieku upowszechniły się na Mazowszu Starym (północno-zachodnim) wsie zwane rzędówkami, czyli po jednej, a czasem i po drugiej stronie drogi stawiano w tzw. rzędzie zagrody; grunty w rzędówkach były podzielone na pasy, z których każdy należał do jednego gospodarza. Właśnie ten typ osadnictwa prezentuje sierpecki skansen. Z tym, że tu gospodarstwa położone są wzdłuż drogi, po jednej stronie. Po drugiej zaś, prostopadle do drogi ciągną się szerokie pasy pól. Odwzorowana w muzeum mazowiecka wieś rzędówka składa się z: dziesięciu zagród prezentujących różne pod względem zamożności typy gospodarstw wiejskich, niewielkich poletek położonych tak samo jak w dziewiętnastowiecznej wsi oraz drewnianego kościoła.
Głównym materiałem używanym w budownictwie było drewno – głównie sosnowe. W omawianym okresie stawiano budynki o dwutraktowym symetrycznym lub niesymetrycznym układzie pomieszczeń. Ściany domów na Mazowszu Starym początkowo miały konstrukcję wieńcową-zrębową, później dodano jeszcze konstrukcję sumikowo-łątkową. Wewnątrz budynków ściany obrzucano grubą warstwą zaprawy glinianej i bielono, a na zewnątrz uszczelniano je, m.in. mchem i gliną. Przed zimą chłopi ocieplali ściany słomą, liśćmi i igliwiem. Dziewiętnastowieczne chałupy kryte były głównie dachami czterospadowymi poszytymi słomą. W przeciwieństwie do architektury sakralnej rzadko kryto je gontem. Dachy budynków mieszkalnych miały konstrukcję krokwiowo-jętkową. W zależności od wielkości gospodarstwa i zamożności włościan zagrody składały się z chałupy i jednego budynku gospodarczego, tylko w większych zagrodach budowano więcej budynków gospodarczych.
Wnętrza chałup szczegółowo odtwarzają wystrój wiejskich domostw. Oglądając ekspozycje można się przekonać, jak zmieniała się przez lata ludowa estetyka; jak przyozdabiano chałupę w połowie XIX wieku, bądź jak wyglądała izba rodziny chłopskiej w latach 60. XX wieku. Wnętrza różnią się też w zależności od zawodów mieszkańców. W jednej z izb znajduje się zakład szewski, w innej zwiedzający mogą zobaczyć, jak wyglądała szkolna salka z okresu dwudziestolecia międzywojennego XX w..
Poza stałymi ekspozycjami, Muzeum Wsi Mazowieckiej oferuje zwiedzającym wystawy czasowe. W zależności od pory roku, w której odwiedzamy sierpeckie muzeum, wnętrza domostw będą miały innych wystrój, adekwatny do kalendarza. W okresie wielkanocnym czy Bożego Narodzenia poszczególne pomieszczenia nabierają więc świątecznego charakteru, latem natomiast pokazują codzienność.
W budynkach gospodarskich często urządzane są wystawy poświęcone określonemu rzemiosłu. Wiele budynków zachowało też swoje pierwotne funkcje, bowiem na terenie muzeum żyje wiele zwierząt gospodarskich. Po podwórzach biegają kury, kaczki, perliczki, a na łące pasą się krowy i kozy. Z pietyzmem zadbano również o autentyczność otoczenia zagród. Przede drzwiami co dzień zamiecione, pod okienkiem kilka kwiatków, najczęściej żółtych nagietków albo malw, chruścianym płotkiem ogrodzonych – ten opis przydomowego ogródka pochodzi z pracy Oskara Kolberga, dotyczącej wsi mazowieckiej z XIX wieku, ale mógłby być również opisem sierpeckiego muzeum. Spacerując po wsi muzealnej napotykamy również przydrożne krzyże i kapliczki.
Okolice Sierpca (np. Zawidz) słyną z rzeźby ludowej, dlatego także na terenie muzeum można oglądać ekspozycję poświęconą tej sztuce. Jednym z najbardziej znanych rzeźbiarzy był Wincenty Krajewski, którego świątki zainspirowały do rzeźbienia i innych mieszkańców Zawidza. Świątkarze zazwyczaj kopiowali styl Krajewskiego, jednak bardziej zdolni wzbogacali go o charakterystyczne dla własnej twórczości elementy. Do ciekawych eksponatów należą również rzeźby wykonane przez Władysława Wójcika, poruszające tematykę biblijną, historyczną, ale też rodzajową i fantastyczną. Warto zwrócić uwagę także na prace Heleny Ptaszyńskiej. Jej rzeźby są pełne uroku, mimo swojej prostoty. Artystka wykonywała je używając siekiery, piły i noża. Ekspozycja zawiera również sporą liczbę figurek Matki Boskiej Skępskiej. Przedstawienia maryjne występują bardzo często w sztuce ludowej – w grafice, malarstwie, ale znacznie rzadziej w rzeźbie. Matka Boska Skępska jest tu wyjątkiem. Jednym z najcenniejszych eksponatów kolekcji jest przedstawienie Piety z Lutowina. Jest to rzeźba gotycka, z XV wieku i stanowi unikat na Mazowszu.
W okresie od maja do września organizowane są w muzeum „Niedziele w skansenie”. W każdej zagrodzie na zwiedzających czekają atrakcje. W jednej można się dowiedzieć, jak wytwarzano masło, w innej przyjrzeć się, jak gospodynie radziły sobie z brudną odzieżą. Ponadto prezentowane są warsztaty pracy wikliniarza, kowala, rzeźbiarza, plecionkarza, hafciarki, tkaczki i garncarza. Można zakupić ludowe rękodzieła miejscowych twórców – świątki, wyroby z wikliny czy tkaniny. Prócz „Niedziel w skansenie” organizowane są również imprezy okolicznościowe związane z cyklem życia na wsi, takie jak miodobranie, żniwa czy wykopki. Odwiedzający muzeum mogą się wtedy zapoznać z pracą wykonywaną przez chłopa z dziewiętnastowiecznej wsi.
Paweł Kierzniewski
