Kościół pw. Św. Marcina w Jaworze
Kościół p.w. św. Marcina położony jest w północno-zachodniej części
średniowiecznego Jawora. Usytuowany na wysokości 203 m n.p.m. o czym
świadczy wmurowany w XIX w. jeszcze w okresie rządów pruskich reper
pomiarowy w murze świątyni, góruje swoją sylwetką nad najbliższą okolicą. Od
strony północnej otacza go zachowany odcinek obronnego muru miejskiego, od
zachodu graniczy z ul. J. Poniatowskiego, od strony południowej i wschodniej
graniczy z ulicami Kościelną i Szkolną i posesją plebanii. Jest to budowla
halowa orientowana ze wschodu na zachód, z fasadą zachodnią, nawa główna i
nawy boczne tej samej wysokości 13,7m.
Budowę kościoła zaczęto najprawdopodobniej w latach1267-1290 za
panowania księcia Henryka Probusa, jako trzynawową budowlę halową z
charakterystycznym potrójnym dachem według założeń budowla miała być
dwuwieżowa. Wzniesiono tylko jedną wieżę po stronie południowej, która
przetrwała do 1533 roku. W tym też roku runęła prawdopodobnie z powodu
jakiegoś lokalnego wstrząsu, odbudowano wieżę obecnej postaci po stronie
północnej w ciągu dwóch lat.
O wczesnogotyckim pochodzeniu chóru kapłańskiego może świadczyć
dekoracja zwornika w kształcie rozety na sklepieniu zakrystii oraz proste
laskowate okienka po północnej stronie prezbiterium, na schodach
prowadzących na oratorium1. W tym samym czasie wykonano kamienne nisze i
ławy w prezbiterium, dekorując je wczesnogotyckimi ślepymi arkadami. We
wnękach zachowały się fragmenty wczesnogotyckich dekoracji w formie
kwiatonów.