Wieliczka

Początki warzelnictwa solnego na terenie Wieliczki sięgają środkowego okresu neolitu (ok. 3500 lat p.n.e.). Odkrycie soli kamiennej nastąpiło w 2. połowie XIII wieku. Rozpoczęcie jej eksploatacji na dużą skalę datuje się na lata 80. XIII wieku, kiedy zaczął działać pierwszy szyb zwany Goryszowskim. Miasto powstało w 1290 roku, lokowane przez księcia Przemysła II na prawie frankońskim. W tym samym okresie ukształtowało się wspólne z żupą bocheńską królewskie przedsiębiorstwo – tzw. żupy krakowskie. Rozkwit Wieliczki nastąpił za panowania Kazimierza Wielkiego. Nadany przez niego w 1368 roku Statut żupny regulował po raz pierwszy zasady wydobycia i sprzedaży soli, która już w tym czasie stanowiła jedną trzecią dochodów państwa. W tym samym stuleciu wzniesiono mury miejskie, rozbudowano istniejący od końca XIII wieku Zamek Żupny – siedzibę zarządu kopalń w Wieliczce i Bochni, powstały warsztaty rzemieślnicze. Wieliczka stała się stolicą przemysłu staropolskiego o znanej i cenionej marce (znak firmowy kopalni jest pierwszym stosowanym w Polsce.