(0)
WILNO
Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie, bazylika archikatedralna na Starym Mieście w Wilnie, najważniejszy kościół Litwy.
Początków katedry wileńskiej można szukać być może w 2 poł. XIII w. gdy w 1251 roku książę Mendog przyjął w Nowogródku chrzest, a w 1253 roku wyświęcony na biskupa misyjnego Litwy został Chrystian, być może rozpoczęto wznoszenie świątyni. Znalezione pozostałości fundamentów pod dzisiejszą katedrą zdają się to potwierdzać[potrzebne źródło]. Najprawdopodobniej po odejściu Mendoga od chrześcijaństwa 1261 budowlę tę (być może jeszcze nieukończoną) zburzono.
Ponownie budowę katedry rozpoczęto w końcu XIV w. - gdy w 1386 roku chrzest przyjął książę Jagiełło, a w 1387 powstało biskupstwo wileńskie. Katedrę, której nadano wezwanie św. Stanisława, patrona Polski, wzniesiono na miejscu dawnej świątyni pogańskiej, na terenie Zamku Dolnego. Katedra nie miała szczęście - fundacja Jagiełły spłonęła w 1399, kolejny kościół, budowany przez Witolda - w 1419 (rok wcześniej pochowano tam jego żonę Annę). W odbudowanej po raz kolejny katedrze gotyckiej pochowano wielkiego księcia Witolda, a w 1506 króla Aleksandra Jagiellończyka. W pierwszej połowie XVI w. rozpoczęto gruntowny remont katedry (m.in. umieszczono dzwonnicę w baszcie obronnej Zamku Dolnego), zniweczony jednak następnym pożarem (1530). Rozpoczęto zatem ponowną odbudowę katedry, tym razem w stylu renesansowym. W 1547 w Kaplicy Królewskiej miał miejsce potajemny ślub Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny (później w katedrze pochowanej). W 1610 nastąpił kolejny katastrofalny pożar. Obok odbudowy katedry król Zygmunt III Waza podjął dzieło budowy kaplicy św. Kazimierza (autorstwa Constantina Tencalli, zbudowanej 1623-1636, poświęconej najstarszemu synowi Kazimierza Jagiellończyka, tutaj pochowanemu, patronowi Litwy). Wzorowana na kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, sto lat późniejsza, pięknie dekorowana, wykonana z czarnego i białego marmuru, ozdobiona posągami Jagiellonów, stanowi do dziś ozdobę wileńskiej świątyni (więcej: Kaplica św. Kazimierza w katedrze wileńskiej). Kolejne zniszczenia przynosiły wojny - z Rosjanami (1655) i Szwedami (1701-1702).
Po kolejnych odbudowach oraz upadku jednej z wież konieczna stała się gruntowna przebudowa świątyni. Obecny budynek wybudowany został w 1798 r. w stylu klasycystycznym według projektu Wawrzyńca Gucewicza. Katedra zachowała trójnawowy układ wywodzący się jeszcze z gotyckiej katedry. Wschodnia fasada ozdobiona jest monumentalnym, sześciokolumnowym portykiem, a u szczytu fasady wznoszą się wspaniałe figury św. Kazimierza i św. Stanisława. W głównym ołtarzu znajduje się obraz Franciszka Smuglewicza Zamordowanie św. Stanisława przez Bolesława Śmiałego. Świątynię otacza 11 kaplic, z czego dwie zachowały się z poprzednich kościołów: wyżej wspominana kaplica św. Kazimierza oraz kaplica Wołłowiczowska.
W 1931 przy okazji remontu odkryto w podziemiach katedry zapomniane grobowce królewskie (m.in. Aleksandra Jagiellończyka oraz Elżbiety Habsburżanki i Barbary Radziwiłłówny - żon Zygmunta Augusta). Pochowany tu był też m.in. Olbracht Gasztołd (ojciec Stanisława, pierwszego męża Barbary Radziwiłłówny, najbogatszy człowiek na Litwie w swojej epoce), złożono tu też serce Władysława IV Wazy.
Podczas rządów radzieckich katedra początkowo została przekształcona na magazyn - wysadzono w powietrze figury świętych ze szczytu fasady. Potem odbywały się tutaj koncerty organowe. Nabożeństwa zaczęto ponownie odprawiać tutaj od 1985, choć oficjalnie cały czas była to galeria obrazów. W 1989 katedra została rekonsekrowana, wkrótce potem odnowiona, odtworzono m.in. posągi na szczycie fasady
dodane na fotoforum:
