SZECHENYI

https://www.gandalf.com.pl/b/wegry-co-tam-sie-dzieje/

István Széchenyi - węgierski polityk, pisarz, arystokrata i przedsiębiorca.

Pod wpływem Jeremy Benthama i Adama Smitha od 1825 r. (w którym założył Węgierską Akademię Nauk) poświęcił się całkowicie sprawie narodowej.

Széchenyi rozpoczął jako młody mężczyzna karierę wojskową, walcząc jako kawalerzysta przeciw Napoleonowi Bonaparte, gdy nie awansowano go do rangi majora, porzucił wojsko i poświęcił się całkowicie odnowie narodu węgierskiego.

Na początku swej drogi jako .\"odnowiciel.\" narodowy, był liderem węgierskiego ruchu liberalnego, jednakże w latach czterdziestych utracił przywództwo na rzecz bardziej radykalnego Lajosa Kossutha. Postępująca radykalizacja liberałów, znalazła ujście w Wiośnie Ludów i powstaniu węgierskim 1848/1849, które doprowadziło go do załamania nerwowego. Ostatnie 11 lat życia spędził w domu opieki psychiatrycznej w Döbling (obecnie dzielnica Wiednia), gdzie zmarł odbierając sobie życie, uciekając w ten sposób przed groźbą władz umieszczenia go w publicznym domu dla obłąkanych.

W opublikowanym w 1830 r. dziele .\"Kredyt.\" (węg..\"Hitel.\"), Széchenyi krytykował austriacką politykę celną, zbyt niską gotowość udzielania kredytów przedsiębiorcom i szkodliwość przywilejów arystokracji dla narodu. Były to, jego zdaniem, podstawowe przyczyny wsteczności gospodarczej Węgier owego czasu. Dzieło to utrafiło ducha budzącej się świadomości narodowej i odbiło się szerokim echem.

W kolejnych książkach: .\"Światło.\" (węg..\"Világ.\" z 1831.) i .\"Stadium.\" zaproponował konkretny program reform, obejmujący reformę prawa cywilnego i podatkowego m. in. proponował opodatkowanie arystokracji, która w ówczesnych Austro-Węgrzech była zwolniona od podatków.

Jako przedsiębiorca zainicjował z jednej strony wiele projektów mających na celu poprawę struktury transportu, jako motoru gospodarki, z drugiej starał się rozbudować, unowocześnić i upiększyć Budapeszt, by stał się centrum społeczno-gospodarczym Węgier. M. in. zbudował pierwszy stały most pomiędzy Budą i Pesztem, (Most Széchenyiego – węg. Széchenyi Lánchíd), za którego przekroczenie wszyscy, także szlachta, musieli płacić myto. Wspierał również żeglugę parową, rozpoczął prace nad uregulowaniem Dunaju i Cisy, był inicjatorem klubu intelektualistów w Peszcie i Węgierskiej Akademii Nauk.
==========================
suplemencik:
Dwa dni po wybuchu zamieszek w Wiedniu, 15 marca 1848 r. rozpoczęło się powstanie na Węgrzech, które miało doprowadzić do wyzwolenia kraju spod panowania austriackiego. Powołano parlament i niezależny od Austrii rząd, na którego czele stanął Lajos Kossuth. Gdy tylko władzom austriackim udało się stłumić powstanie w Wiedniu, cesarz Franciszek Józef skierował wojska na Węgry. Po zajęciu Pesztu (wtedy jeszcze osobne miasto, teraźniejszy Budapeszt), ogłoszono włączenie Węgier do Austrii. W odpowiedzi na to parlament węgierski zdetronizował cesarza, któremu oficjalnie przysługiwał tytuł króla Węgier. Wojska węgierskie stanęły po stronie parlamentu i rozpoczęły walkę z wojskami austriackimi. Sytuacja powstańców pogorszyła się, gdy car Mikołaj I przysłał na prośbę Franciszka Józefa 200-tys. armię rosyjską. Zobowiązywało Rosjan do tego Święte Przymierze. Dowodzone przez feldmarszałka Iwana Paskiewicza siły rosyjskie stłumiły w krwawych walkach powstanie na Węgrzech. Była to ostatnia akcja przeprowadzona w imię Świętego Przymierza.
Ostatni dowódca powstania, Polak Józef Bem, ranny 9 sierpnia 1849 r. w bitwie pod Temesvarem przeprawił się z ocalałymi oddziałami węgierskimi przez rzekę Dunaj do Turcji.
------------------------
więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wiosna_Lud%C3%B3w