Zamek w Kole

Jan Długosz twierdzi, że przed 1362 r. Kazimierz III Wielki wystawił przywilej zezwalający Henrykowi, byłemu wójtowi w Warcie, na lokalizację zamku w Kole. Został wybudowany w ostatnich latach panowania Kazimierza, czyli przed lokacją samego Koła.

Badania archeologiczne wykazały, ze zamek mógł istnieć już w czasach przedkazimierzowskich, w formie wieży mieszkalnej na planie prostokąta, zbudowanej z cegły na fundamentach kamiennych i odwiedzionej wałem drewniano-ziemnym. Gród ten otaczał rozlewiska rzeki Warty.

Razem z zamkiem w tym okresie zostały wybudowane również: ratusz i kościół farny Podwyższenia Świętego Krzyża, czyli pierwsze budowle murowane w Kole.

Kazimierz Wielki przyjmował tu poselstwo Związku Jaszczurczego. Po bitwie pod Grunwaldem podejmowano w niej ważne decyzje o dalszym prowadzeniu wojny, a kiedy zawiązywał się opozycyjny dla Zakonu Związek Pruski, jego przedstawiciele spotkali się z Kazimierzem Jagiellończykiem właśnie w Kole. Od połowy XVI wieku zamek zaczął podupadać. W 1655 roku zajęli go Szwedzi. W XVIII wieku August III nadał zamek bernardynom kolskim, którzy rozpoczęli rozbiórkę w celu uzyskania materiału budowlanego dla odbudowy zniszczonego klasztoru, jednak silna zaprawa łącząca kruchą cegłę uniemożliwiła całkowitą rozbiórkę murów budowli.

Zamek kolski był warownia o znacznych walorach obronnych. W latach 50. XX wieku zamek poddano konserwacji. Podczas prac archeologicznych w latach 70. pracownicy Muzeum Okręgowego w Koninie odkryli m.in. nieznane dotąd fundamenty, umożliwiające pełniejszą rekonstrukcję planu budowli. Znaleziono również wiele pozostałości takich jak szkiełka okienne, fragmenty naczyń szklanych, figurkę szachową. Zagadką nadal jest lokalizacja bramy wjazdowej. Podobno wjazdu do zamku strzegła wieżą bramna w kutynie wschodniej, wysunięta przed mur obronny. Częste wylewy Warty oraz "gospodarni" wielkopolscy mieszkańcy sprawiły, że z dawnego zamczyska pozostały zaledwie niewielkie fragmenty murów, które po II wojnie światowej zabezpieczono.

Budowla była średniowieczną typową fortecą, ale też przez wiele lat siedzibą starostów kolskich. Przez wiele wieków Koło, dzięki zamku, stanowiło ważny punkt warowny państwa polskiego na terenie Wielkopolski. Zamek bywał odwiedzany przez królów polskich, odbywały się w nim również zjazdy szlachty wielkopolskiej od 1433 roku.

Zamek był przede wszystkim budowlą o charakterze militarnym, toteż przypuszcza się, że wyposażenie było raczej skromne. Być może bogatszy wystrój architektoniczny zastosowano w budynku na terenie zamku podczas rezydowania w nim księżnej Anny Sochaczewskiej.

Od połowy XVI stulecia stracił znaczenie i zaczął popadać w ruinę. Dziś już możemy oglądać tylko fragmenty zewnętrznych murów, fundamenty wieży bramnej i dolną część drugiej wieży.

(Wikipedia)