Czyże

Duża wieś ,tradycyjna ulicówka, której dzieje sięgają XVI wieku kiedy to królowa Bona przeprowadziła reformę rolną zwaną „pomiarą włóczną”. Pierwsze pisemne wzmianki o wsi pochodzą z 1529 r. Około 1580 r jej grunty zajmowały już 62 włóki.
Wieś królewska, zwolniona od pańszczyzny zamieszkiwana była przez osoczników, strzelców i bartników, kategorię ludności służebnej co powodowało, że podlegała leśnictwu bielskiemu. Bartnicy posiadali w puszczy przywilej wchodów oraz obowiązek dostarczenia na dwór królewski miodu, strzelcy zobowiązani byli do chodzenia na łowy i wyprawy wojenne, osocznicy - do strzeżenia puszcz królewskich i udziału w łowach. Czyże miały obowiązek zgodnie z dekretem króla Jana III Sobieskiego z roku 1680 wystawienia na wojnę 20 dobrze umundurowanych strzelców. Każdy strzelec otrzymywał 2 włóki ziemi, od których nie płacił podatków.
W 1984 roku spłonęła drewniana cerkiew a wraz z nią bezcenne dokumenty między innymi dokument wystawienia 20 strzelców przez wieś z roku 1792.
Jeden z innych dokumentów stanowił :
…. W teyże wsi Czyżach między temisz 62 włókami, z których osoczniczy trzymają włok 20, na strzelców należy włok 40, których powinność taka iako się przy wsi Dawidowiczach opisała ….....nie inszą powinność powinni jeno służbę iako Strzelcy przy osobie K.J.Msci to jest gdyby J.K.Mść osobą swoyą na woynę ciągną, tedy przy działach iść powinni, a okrom wyprawy woienney powinni bydź w pogotowiu zważywczy z kuszami do Puszczy dla łowu. Wyzwoleni od wszelkich czynszów, poborów y inszych kontrybucji y ciężarów ….
Pierwsza parafialna cerkiew pod wezwaniem Zaśnięcia NMP istniała już w XVI wieku. Kolejną drewniana cerkiew na miejscu poprzedniej wzniesiono prawdopodobnie w XVII wieku, przetrwała w niezmienionej formie do początków XIX wieku. Wg dokumentów z XVIII cerkiew była bardzo bogato wyposażona. W XIX wieku nastąpiła przebudowa starej lub budowa nowej cerkwi. Na pewno zostało zachowane bardzo cenne wyposażenie cerkwi z zabytkowym ikonostasem /carskie wrota pochodziły prawdopodobnie z pierwszej cerkwi z XVI w./ obrazami świętych z XVII,XVII,XIX wieku, oraz część polichromii. W cerkiewnym archiwum znajdowały się księgi parafialne oraz dokumenty o nadaniach królewskich :Henryka Walezego /1571 r/, Michała Korybuta Wiśniowieckiego /1670r/ J. Sobieskiego /1676 r/, Augusta II /1676 r/.
W nocy z 28 na 29 sierpnia 1984 drewniana cerkiew spłonęła doszczętnie, a wraz z nią bezcenne zabytki i dokumenty. Płomienie zabrały z sobą wszystko, ocalały jedynie 2 nadpalone ewangelie z 1862 roku znalezione pod częścią roztopionego dzwonu.
W 1985 roku rozpoczęto budowę nowej murowanej cerkwi, którą wyświęcono 27 sierpnia 1993 r.


https://www.garnek.pl/vinga