B I A Ł Y S T O K

B I A Ł Y S T O K

Elewacja trzyosiowa, trójkondygnacyjna, zakończona trójkątnym szczytem. Dekoracja sgraffitowa umieszczona w dwóch osiach skrajnych, w płycinach okiennych stanowiących wertykalne wnęki na wysokości I i II piętra oraz w górnej części szczytu wokół okulusa. Elewacja w tonacji ugrowo-piaskowej. Na ugrowym tle jasne wypukłe ornamenty kwiatowe wzdłuż trzech boków okien, i w pionie mały ornament między oknami. Ulistnione i ukwiecone gałązki stylizowanych dzwonkowatych kwiatów w układzie symetrycznym. W szczycie ornament ryty wgłębiony, o motywie wici kwiatowo-roślinnej i ptaków w układzie antytetycznym. XX POCZĄTKI MIASTA - FUNDACJE RODZINY WIESIOŁOWSKICH

Tereny, na których później powstał Białystok to pierwotnie szeroki pas leśnych pustkowi, rozciągający się wzdłuż granicy między Wielkim Księstwem Litewskim a Koroną. Obszar ten był niezamieszkały aż do późnego średniowiecza. Dopiero około połowy XV wieku (prawdopodobnie przed 1450 rokiem), wielki książę litewski Zygmunt Kiejstutowicz nadał puszczę nad rzeką Białą możnowładcy litewskiemu Jakubowi Raczko Tabutowiczowi.
Pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca dóbr białostockich pochodzi dopiero z 1514 roku. Jako właściciela wymienia się jednego z wnuków Raczki - Mikołaja Michnowicza. Ten absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego i królewski dworzanin nazywany był Bakałarzem z racji pełnionej na dworze funkcji pisarza. Po jego śmierci majątek przeszedł na własność jedynego syna - Mikołaja Bakałarzewicza, żonatego z Katarzyną z Wołłowiczów.
Przypuszczalnie to Raczkowiczowie zbudowali w Białymstoku pierwszą, drewnianą siedzibę. Znajdowała się ona prawdopodobnie w pobliżu dzisiejszego pałacu Branickich. Około połowy XVI wieku wzniesiono też w grodzie nad Białą pierwszy kościół drewniany. Kościół ten znajdował się prawdopodobnie po przeciwnej stronie placu rynkowego, w miejscu gdzie stoi dzisiaj klasztor sióstr szarytek. Przy drewnianym kościele znajdował się najstarszy białostocki cmentarz grzebalny.

Po wczesnej śmierci Mikołaja Bakałarzewicza wdowa po nim, Katarzyna z Wołłowiczów, wyszła za mąż powtórnie za Piotra Wiesiołowskiego. W ślubnym wianie wniosła dobra białostockie. Odtąd, aż do śmierci w 1637 roku ostatniego z rodu - wielkiego marszałka koronnego, Krzysztofa Wiesiołowskiego - Białystok był w posiadaniu trzech kolejnych pokoleń tej rodziny.

Wiesiołowscy zapisali się w dziejach Białegostoku jako właściciele, dzięki którym niewielka osada rozwinęła się w żywy ośrodek, będący centrum dóbr tej rodziny. Szczególną rolę odegrał Piotr Wiesiołowski Młodszy, który władał Białymstokiem przez długi czas - od ok. 1570 r. do swojej śmierci w 1621 r. Z jego inicjatywy wzniesiony został około 1570 r. murowany dwór obronny; na fundamentach tego dworu stanął później pałac Branickich. Piotr Wiesiołowski Młodszy ufundował także w 1617 r. pierwszą świątynię murowaną Białegostoku. Stanęła ona po przeciwnej stronie drogi w stosunku do starego drewnianego kościoła. Jest to zachowany do dzisiaj kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zwany "starym". Jego budowę ukończył w 1621 syn Piotra - Krzysztof Wiesiołowski, żonaty z Aleksandrą z Sobieskich. Kościół został konsekrowany pod wezwaniem Wniebowzięcia NM Panny i św. Apostołów Piotra i Pawła. Pierwotna osada rozwinęła się w sposób samorzutny wokół dworu i murowanego kościoła. Główne trakty i drogi zbiegały się w miejscu dzisiejszego Rynku Kościuszki, który wówczas był nieregularnym placem - rozdrożem.

dodane na fotoforum: