(0)
Jan Andrzej Morsztyn
1621-1693
Jan Andrzej Morsztyn urodził się 24 czerwca 1621 r. w Sandomierzu. Zmarł 8 stycznia 1693 r. w Paryżu. Był najświetniejszym reprezentantem polskiej literatury baroku. Mistrzem liryki oraz stylu charakterystycznego dla epoki niespokojnej i pełnej wewnętrznych przeciwieństw: obok feudalnego przepychu istnieje w jego poezji chłopska niewola; obok dewocji - rozpasanie; obok degeneracji górnych warstw społecznych - surowa moralność i patriotyzm.
Urodzony w znanej rodzinie ariańskiej w Sandomierzu, gdzie jego ojciec był podczaszym. Otrzymał bardzo staranne wykształcenie pod kierunkiem Waleriana Otwinowskiego, który zrodził w nim miłość do poetyckiego rzemiosła. Zgodnie ze szlacheckim zwyczajem, w 1637 r. jako szesnastoletni młodzieniec udaje się na studia do Holandii. Zwiedza Francję i Włochy, gdzie gości na najświetniejszych dworach europejskich. Tam nabywa ogłady i poloru światowca.
Po powrocie do kraju przebywa na dworach magnackich, w których kwitła sztuka i poezja. Następnie związany był z dworem warszawskim, co pozwoliło mu brać udział w różnych misjach dyplomatycznych do Szwecji, Niemiec, Francji i na Wschód. Za wierne posługi obejmuje wysokie stanowiska i jednocześnie pomnaża swój majątek. Około 1656 roku przechodzi na katolicyzm, a jego pozycja na dworze wówczas bardzo wzrasta. Staje się jednym z najbardziej wpływowych ludzi w otoczeniu Jana Kazimierza, jest ulubieńcem królowej Marii Ludwiki. W roku 1668 zostaje podskarbim wielkim koronnym.
Morsztyn był zwolennikiem władzy absolutnej i przywódcą stronnictwa francuskiego w Polsce. W 1681 r. zostaje oskarżony przez Jana III Sobieskiego o zdradę stanu i nie czekając na wyrok, uchodzi z kraju (1683). Osiedla się we Francji, gdzie spędza ostatnie lata życia.
Poezja Morsztyna to wyraz umiłowania poezji dworskiej - lotnej, lekkiej, dowcipnej, frywolnej, służącej ku zabawie i rozrywce salonowego towarzystwa. W swych wierszach uchwycił finezyjny obraz życia rozumianego jako gra, przemienność realności i nicości, wartości i pozoru. Główne tematy jego twórczości to dworskie flirciki, miłostki, zdrady oraz skandale obyczajowe. Salonowa galanteria i wytworny smak artystyczny pozwalają mu uniknąć wulgarności przy poruszaniu tematyki erotycznej. Traktuje ją Morsztyn z dużą swobodą, bogactwem konceptów i kawalerskich żartów.
Artystyczny smak Morsztyna oraz forma jego wierszy kształtowały się w oparciu o poetów włoskich (np. Giambattisty Mariniego). Jak we włoskich wzorach Morsztyn posługiwał się wyszukanymi środkami stylistycznymi. Jego poezja obfituje w niezwykłe porównania, zaskakujące przenośnie, antytezy, bogactwo kontrastów, przesadne stopniowania, przeróżne igraszki słowne. A wszystko to spaja poetycka swoboda, wdzięk i kunszt utalentowanego poety.
Niektóre z jego utworów oceniono jako klejnociki polskiej siedemnastowiecznej poezji miłosnej typu dworskiego. Wraz z innymi wierszami autora są one zebrane w dwa główne cykle: „Kanikuła albo psia gwiazda" oraz „Lutnia".
Niewątpliwą zasługą Morsztyna był przekład „Cyda" Pierre'a Corneille'a. Tłumaczył również utwory Giambattisty Mariniego i Torquata Tassa.
Ponadto twórczość Morsztyna rzuca jaskrawy snop światła na życie i stosunki panujące w XVII w. na dworach królewskich i magnackich, obnażając ich zepsucie, pustkę wewnętrzną i wybujały erotyzm ukryte pod galanterią i polorem.
Barbara Siarkiewicz
dodane na fotoforum:
