Skansen rzeki Pilicy. Brama wejściowa + pamiątki ze Spały

W trakcie modernizacji OHŻ (Ośrodka Hodowli Żubrów) w Smardzewicach, Skansen otrzymał elementy stylowej bramy wjazdowej, zbudowanej w 1934 roku. O jej wymianie zdecydowały względy praktyczne – nowa brama jest wyższa od poprzedniej, przez co nie utrudnia wjazdu wysokim samochodom i spełnia wymogi przeciwpożarowe. Ponieważ brama wiodąca do smardzewickich żubrów wrosła w tamtejszy krajobraz bardzo mocno i była jednym z symboli Ośrodka, postanowiono zachować jej formę.
******
Ten drewniany (żółty) domek, w którym można się dopatrzeć elementów tzw. stylu uzdrowiskowego, został wybudowany w spalskich lasach na przełomie XIX i XX wieku, by służyć carowi Mikołajowi II i jego świcie podczas polowań oraz spacerów w Puszczy Pilickiej. Przed kilku laty mocno zniszczona dawna toaleta została w całości przewieziona do tomaszowskiego Skansenu i tutaj pieczołowicie odrestaurowana. Obecnie służy ona jako budynek administracyjny, jednak jej wnętrze zdobią unikatowe fotografie z lat carskiej świetności Spały.
******
Kolejnym zabytkowym budynkiem (zielonym) związanym ze Spałą jest ocalona przez Skansen wartownia. Związana jest ona z nieco późniejszą historią Spały, kiedy miejscowość pełniła funkcję rezydencji prezydentów II RP. Szczególnie upodobał sobie Spałę prezydent Ignacy Mościcki.