Grodzisko Szurpiły

W 1685 r., na miejscu osady drwali i węglarzy zostaje założona przez kamedułów wigierskich wieś Szurpiły ale nie jest to początek osadnictwa na tych terenach. Około dwóch kilometrów od wsi nad taflami jezior: Szurpiły, Jeglówek, Jeglóweczek i Tchliczysko /zwane też Kluczyskiem/ góruje kompleks trzech wzniesień zwanych Górami: Zamkową, Kościelną i Cmentarną. Jeszcze dziś przyglądając się zboczom góry Zamkowej dostrzeżemy trzy pierścienie ziemnych wałów obronnych, umocnionych głazami. To pozostałość po bogatej przeszłości tego miejsca.
Szurpiły obok Osinek, Szwajcarii i Żywej Wody to największy obiekt archeologiczny Suwalszczyzny, ciągle jeszcze mało poznany. Panami tych ziem byli Jaćwingowie, Litwini, Krzyżacy. Osadnictwo Góry Zamkowej sięga jednak znacznie wcześniejszych czasów. Już około V-II wieku przed naszą erą znajdowała się tu drewniana wioska otoczona palisadą. Budynki posiadały konstrukcję słupową ze ścianami bocznymi z plecionki oklejonej gliną. W osiedlu mieszkało około 50 osób. Był też warsztat odlewniczy. Nie wiadomo kim byli pierwsi mieszkańcy Szurpił. Ceramika i pochówki w obrębie osady wskazują na wpływy tzw strefy leśnej lokalizowanej w dorzeczu Dniepru, Dzwiny i Niemna.
W początkach okresu rzymskiego osada obronna została rozbudowana. Stworzono wówczas cały majdan grodziska z domami o konstrukcji zrębowej 5x5 m z jednoizbową sienią przy wejściu. Chowano tam spalone szczątki zmarłych. Mieszkańcy znali hodowlę zwierząt, uprawę roli. Znaleziono formy do odlewu brązu, ozdoby, ceramikę.
W końcu I, a może na początku II wieku, osadę na Górze Zamkowej strawił pożar. Przez blisko 300 lat nikt tu nie mieszkał. Kolejne podania wskazują na fakt istnienia w okresie od VI do XIII wieku silnego ośrodka Jaćwieży, jednego z największych w tym rejonie. Góra staje się ośrodkiem kultu, gdzie pali się ofiarne ognie i czci święte drzewa. Giną tu także ludzie, składani w ofierze. W XI wieku gród poważnie wzmocniono. W tym okresie góra wraz ze swym otoczeniem stanowiła centrum osadnicze jednego z dużych plemion jaćwieskich.
Wiek X-XI to okres krwawych walk w Szurpiłach. Najeźdźcami, którzy spustoszyli Szurpiły w tym czasie byli najprawdopodobniej Rusowie. Źródła historyczne podają informację o najazdach dwóch władców Rusi na Jaćwież - Włodzimierza Wielkiego /X w./ i Jarosława Mądrego /XI w./. Bardzo możliwe, że te wyprawy dotarły do grodu w Szurpiłach.


https://www.garnek.pl/vinga