Stoczek Klasztorny (Warmiński)

Powstanie sanktuarium w Stoczku pośrednio związane jest z legendą o znalezieniu w starym dębie cudownej figurki Matki Bożej. W tym miejscu wybudowano kaplicę. Wybudowanie sanktuarium ma bezpośredni związek z toczonymi na tych terenach na początku XVII wieku wojnami ze Szwedami. Biskup Mikołaj Szyszkowski złożył uroczysty ślub, iż po nastaniu pokoju zbuduje kościół ku czci Matki Bożej. W Sztumskiej Wsi zawarto w 1635 roku rozejm, na mocy którego Szwedzi opuścili okupowane tereny bez walki. Biskup postanowił wypełnić złożony ślub. Na miejsce budowy świątyni będącej dziękczynnym wotum, wybrano Stoczek.Sam kościół został wybudowany w latach 1639-1641. Opiekowali się nim sprowadzeni z Barczewa ojcowie bernardyni. Zamieszkali w znajdującym się obok kościoła drewnianym klasztorze. W roku 1666 z inicjatywy biskupa Jana Wydżgi wybudowano klasztor murowany. Wzrastający ruch pielgrzymkowy wymusił rozbudowę sanktuarium.W latach 1708-1711 wokół kościoła wybudowano krużganki z narożnymi kaplicami. Następnie do świątyni dodano prezbiterium, a w latach 1716-1717 – powiększono klasztor. W miejscu, w którym prezbiterium łączy się ze wschodnią częścią krużganków, wybudowano wieżę i umieszczono w niej dzwony.W roku 1772 Stoczek w wyniku I rozbioru Polski został włączony do państwa pruskiego. Po śmierci ostatniego zakonnika w roku 1826 sanktuarium zostało przejęte przez władze pruskie i zamknięte. Część budynków klasztornych w roku 1830 przeznaczono na szkołę elementarną. Dzięki staraniom biskupa Józefa Hohenzollerna zwrócono sanktuarium Kościołowi w roku 1841. Administrowali nim księża diecezjalni. Utworzono tam dom rekolekcyjny. W 1909 roku ksiądz Andrzej Boenigk powiększył klasztor nadbudowując kolejne piętro oraz dostawił do kościoła kruchtę.Ojcowie bernardyni powrócili do Stoczka 18 października 1920 roku. Zostali usunięci przez władze hitlerowskie. Po II wojnie światowej kościół był pod opieką proboszcza z Kiwit, zaś sam klasztor, najprawdopodobniej z końcem roku 1952, został zajęty przez państwo. Od 12 października 1953 roku do 6 października 1954 roku był tam więziony Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński.Władze państwowe zwróciły sanktuarium diecezji 19 grudnia 1956 roku, a 13 marca 1957 roku biskup Tomasz Wilczyński powierzył je księżom marianom. 4 marca 1981 roku biskup Józef Glemp utworzył przy sanktuarium samodzielną parafię, zaś 19 maja 1987 roku dekretem papieża Jana Pawła II nadano kościołowi w Stoczku tytuł bazyliki mniejszej.

źródło - https://www.zabytki.mazury.pl/index.php?page=monument&id=35